________________ બ્રિટિશ બ્રહ્મદેશ. ચાલે છે. આગળ જતાં લેઢાની કાંકરી ને ચુનાના પથ્થરનાં પડને લીધે ઉદ્યમનો વધારે થનાર છે. થોડું ત્રાંબું અને બીજી ધાતુઓ પણ છે. ગળોન્ડાના હીરા ઘણા વખત લગી પ્રખ્યાત હતા. ઘણા પ્રાચીન કાળથી સેનાની રજ નદીની રેતીમાંથી જડે છે; અને હાલ મદ્રાસ અને મહેસૂરમાં સેનાની ખાણે વિદ્યાના નિયમ પ્રમાણે બાદ વાનો પ્રયત્ન ચાલુ થછે. બ્રિટિશ બ્રહ્મદેશ-બ્રહ્મદેશને હાલ ઈશ્રે જે પોતાના હિંધરાજ્ય સાથે જોડી દીધા છે. એમાં ઈરાવદી નદીની ખીણુવાળે પ્રદેશ અને બંગાળી અખાતના પૂર્વ કાંઠાની પટી છે. એ ઉત્તર દક્ષિણ લે વધે છે. એની પશ્ચિમે સમુદ્ર છે. વચગાળ બરડાની કરોડ માફક ડુંગરાની હાર છે. એ ની પૂર્વ સિયામ અને ચિનાઈ રાજ્યનો પહાડી મૂલક છે. વચગાળાની ડુંગરમાળાને “મા” પર્વત કહે છે. એના ઉપર ઘાડાં વન છે; અને એ કાંઠાની પટી અને ઈરાવદીની ખીણની વચ્ચે ઉભો છે. નદીવાટે ઉત્તર તરફથી પુષ્કળ સાગ આવે છે. દરિયા કાંઠો સેંકડે ઠેકાણે ખાડીઓથી ભેદાય છે, અને કાંઠાની સપાટ જમીન તથા ઈરાદીની સપાટ ખીણમાં ડાંગરના મોટા ક્યારડા છે. ઉંચી જાતનો તમાક પાકે છે, તેની બ્રહ્મી સ્ત્રી પુરૂષો સિગાર (પાતરા વગર એકલા તમાકુની વાળેલી બીડી) બનાવી પીએ છે. વળી મદ્રાસ ઇલાકામાંથી પુષ્કળ તમાકુનાં પાંદડાં અહિં આવે છે. 1886 સૂધી બ્રિટિશ બ્રહ્મદેશના ત્રણ પ્રાંત કર્યા હતા. આરાકાન એટલે ઉત્તર તરફના કાંઠાની પટ્ટીનો પ્રદેશ, પશુ અથવા મધ્યમાં ઈરાવદીની ખીણ, અને તિનાસરિમ અથવા ઈરાવદીના ડેલ્ટાની દક્ષિણે આવેલા સાંકડા દરિયાઈ પ્રદેશ અને દી. સને 1886 માં ઉપલો બ્રહ્મદેશ કે આવાનું જૂનું રાજ્ય બ્રિટિશ રાજ્યમાં ઉમેરાયું. બારાકાન, અને પિગુ પ્રાંતમાં ખનિજ તેલ (કેરોસીન) ના ઝરા છે. તેના રિમ પ્રાંતમાં કલાઈની ખાણો ઘણી છે. ત્યાંની લોઢાની કાંકરી સ્વીડનની ઉત્તમ લેહકાંકરી જેવી સારી છે. એ ઉપરાંત થોડું તેનું અને તાંબું તથા ઘણું ચોખા ચૂનાના પથ્થર છે. ચિખા અને ઈમારતી લાકડાં બ્રહ્મદેશની
