________________ શકુન્તલા. વધારે આવતી જાય છે. તિઓમાં રઘુવંશ અને કુમારસંભવ પહેલી પદવીએ છે.તઓને રચનાર કાલિદાસ કહેવાય છે. અયોધ્યાના રાજા રધુના સૂર્યવંશની અને મુખ્યત્વે કરીને તેના વંશજ રામની કીર્તિ રધુવંશમાં ગાઈ છે. કુમારસંભવમાં યુદ્ધના દેવ ( કાર્તિકેય ) ના જન્મનું વર્ણન છે. આ બંને કાવ્યો તેમના હાલના રૂપમાં ઈ.સ. પૂર્વે 350 વરસ પહેલાં રચાયેલાં હોય એમ લાગતું નથી. સંસ્કૃત નાટક-ઘણું જ વખતમાં બલકે વિદના ક્રિયામાં થયા તે વખતમાં મૂગે હેડે ચાળા કરી નાચવાની જંગલી રીત હતી તે ઉપરથી ગ્રીસ અને પ્રેમની પેઠે હિંદમાં પણ વેષ કાઢી નાટક કરવાની રીત નીકળેલી જણાય છે. નર” એટલે નાચનાર એના ઉપરથી સંસ્કૃત શબ્દ “ના” બન્યો છે. પરંતુ જૂના સુધરેલા વખતમાં બનેલા નાટકો હાલ આપણી પાસે છે તે સઘળાં ઈ. પૂ. પહેલા સેકો અને ઈ. સ. પછી આઠમે સકે એ બેની વચ્ચેના વખતમાં રચાયેલ જણાય છે. પાછલા વખતમાં થયેલાં બે વીરરસ કાવ્યને બનાવનાર કાલિદાસ હતા એમ આગળ કહેવામાં આવ્યું છે. તેજ કાલિદારૂ સંસ્કૃત નાટકનો પિતા છે. હિંદુ દંતકથા એવી છે કે ઈ. સ. પૂ. પ૭ માં ઉજનનો રાજા વિક્રમાદિત્ય હતો, તેના દરબારમાં નવ રત્ન હતાં. તેમાંનું એક રત્ન કાલિદાસ હતો. પણ ખરું પૂછે તો વિક્રમાદિત્ય નામના ઘણુ રાજા થઈ ગયા છે; અને જે વિક્રમાદિત્યના વખતમાં કાલિદાસ થઈ ગયા, તે તિ ઈ. સ. ના છઠ્ઠા સૈકામાં માળવામાં જ કરતો હતો. રાકુન્તલા–કાલિદાસનું સૌથી વધારે પ્રખ્યાત નાટક અકાલ કે “દેવયેલી વીંટી " નામે છે. પ્રાચીન વીરરસ કાવ્યની પેઠે એને રચનામાં રાજદરબારને અને વનમાં આવેલા =ષિ આશ્રમનો વિષય છે. ઉત્તમ ચંદ્રવંશને પૂર્વજ દુષ્યત નામે રાજા હતો. તે જંગલમાં - હેનાર કોઈ બ્રાહ્મણની શકન્તલા નામે સ્વરૂપવાન કન્યાને પરસે છે. રાજનગર ભણું પાછા ફરતા પહેલાં પોતાના પ્રેમની નિશાની દાખલ પિતાની વહુને એક વીંટી આપે છે. પણ શકુન્તલાને એક બ્રાહ્મણને શાપ લાગ્યો હતો, તેથી તેણે તે વીંટી ઈ અને તે પાછી જડતાં સુધી
