________________ ર૧૪ હિંદમાં બ્રિટિશ રાજ્યની સ્થાપના. ન હતું એ પણ ખરું. પલટણે હૈદરાબાદના નિજામની ચેકી કરતી અને તેને ધાકમાં રાખતી. મરાઠી રાજ્યમંડળમાં લશ્કરી કામમાં મુખ્ય સિંધીઆ હતા, અને સાહસિક છે તેની પલટ ના નાયક હતા અને તેઓને કવાયત શીખવતા. ચ રાજ્યના ડિરેક્ટર જેકે ટિપુ છુપ પત્રવહેવાર ચલાવતો હતો. તેણે પોતાના રાજ્યમાં સ્વતંત્રતાનું વૃક્ષ પવા દીધું, અને એક પ્રજાસત્તાક મંડળીને પડ ‘સિટિઝન ટિપુ' નામે સભાસદ થયો. ચડે ખટપટ ચલાવવાને અને ચડાઈ કરવા ની જ ભેગી કરવાને બે દેશોની વચગાળે. આવેલા ભારીરિયસ અને ખુબ બેટ ફાવતા ખાવ્યા. એ સર્વ ઉપરાંત એ વેળા નેપોલિયન બો પાર્ટ મિસર દેરામાં હતો. મહાત્ સિકંદરની પેઠે હિંદુસ્તાન જીતવાનાં સ્વપ્નાં તેને આવતાં હતાં, અને અત્યાર સુધીમાં તેની જે કોઈથી છ તાઈ નહતી તેને કઈ દિશાએ તે વાળશે તે કોઈ જાતું નહતું. લૉર્ડ વિલે પ્લેની પૂર્વ હિંદની હાલત, ૧૭૯૮-ફ્રેંચ લોકની એઆિમાં જે આશા હતી તે ધૂળધાણું કરી નાંખવાની યુકિત વિલએ યોજી. તે એ હતી કે પોતે મોટા હિંદીરાજ્ય મંડળના પ્રમુખ બનવું કલા વિની તરવારે અને વૉરન હિસ્ટિંગ્સની રાજપુકિતએ અંગ્રેજને નીચલા બંગાળામાં સર્વોપરિ ર્યા હતા. એ સકે પુરો થયા પહેલાં ગાના પ્રદેશને ઊંચે સધી દરિયાઈ કિ રેિથી બે વારમ લગી અંગ્રેજની સત્તા બરાબર જામી હતી. અંગ્રેજી હદની પિલીમેર અયોધ્યાના નવાબ વજીરે બ્રિટિશ લશ્કરની મદદને માટે નાણાં આપવાની કબૂલાત આપી હતી. એ નાણાંની રકમ 1797 માં દરસાલ 7,60,000 પાઉંડની ઠરી. એ રકમ નવાબથી દરસાલ ભરી શકાઈ નહિ તેથી તેણે રોકડ નાણાને બદલે મૂલક આપવાની વિટ્ટી ચલાવી. ૧૮૦૧માં લખનેરમાં કરાર થયો. તેમાં દોઆબ નામે ગંગા ને જમનાની વચ્ચે આવેલ રસાળ પ્રાંત તથા રિોહિલખંડ અંગ્રેજને આ છે ઠર્યા. લેડ વિલેસ્લેના વખતની પહેલાં દક્ષિણ હિંદમાં એજને કબજે માત્ર મદ્રાસ અને મુંબાઈ ઈલાકાના કાંઠાને મૂલક હતિ. ઉત્તર હિંદમાં દિલીલગી અંગ્રેજને સર્વોપરિ કરવા અને દક્ષિણ
