________________ રરર બ્રિટિશ હિંદનું સુદૃઢ થવું. અને બદ્ધધર્મ માને છે. ગુખં રાજ્યનો આરંભ માત્ર 1767 ના વરસથી થયો છે. એ સાલમાં તેમણે ખટમંડુની ખીણ હાથે કરી લીધી, અને પછી ધીમે ધીમે નેપાળના ડુંગરા અને ખીણપર પોતાની સત્તા ફેલાવી લશ્કરી જાગીરોના પાયા પર રાજવ્યવસ્થા રચી તેઓ એવાતિ બળવાન થયા કે તેમના પાડોશી એ થોડા વખતમાં તેમને નાથી ત્રાસવા લાગ્યા. પૂર્વે સિક્કિમમાં, પશ્ચિમ કમાઉનમાં અને દક્ષિણે ગંગાના પ્રદેશમાં તેઓ ઘુમ્યા. એમાં છેલ્લે ઠેકાણે તેમણે આજની રૈયતને પીડા કરી, તેથી તેમને આગળ વધતા અટકાવવાની જરૂર માલુમ પડી. સર જ્યૉર્જ બાલેએ તથા લૉર્ડ મિન્ટોએ તેમને સમજાવી વારવા પ્રયત્ન કર્યો તે નિષ્ફળ જવાથી લૉર્ડ ઈરાને યુદ્ધ કરવા સિવાય બીજો રસ્તા રહ્યા નહતો. 1814 માં સવારી કરી તેની પહેલાં હાર થઈ. રોગી હવા અને સીધા ડુંગરાથી થતી કુદરતી અડચ ને દૂર કર્યા પછી એ જ કેટલીક લડાઈ લડી, તેમાં ઠીંગણું ગુખની જોશ ભરેલી બહાદુરીથી તેની પૂરેપૂરી હાર થઈ. ગુખના કુકરી નામે છરાએ એ લડાઈમાં ખુબ ધાણુ કાઢો. પણું 1814 ના શિયાળામાં જનરલ ઓકટલનીએ સતલજને રસ્તે બીજી સવારી કરી અને હલ્લાં કરીને એક પછી એક ડુંગરી ગઢ લીધા અને નેપાળ દરબારને સલાહ કરવાનાં કહેણ મોકલવાની જરૂર પાડી. હિમાલયનાં જે સંસ્થાનો હાલ પંજાબ સરકારના હાથ નીચે છે તઓમાં એ કિલ્લા હજી પણ છે. બીજે વરસે 1815 માં એજ જનરલે પટણાથી ખટમંડુની ઊંચી ખીણુ સૂધી બહાદુરીથી કૂચ કરી, અને જે શરતો નેપાળના દરબારે પ્રથમ મંજૂર રાખી ન હતી તે પાડી સમાઉલીના કરાર પ્રમાણે અનિકેણે સિક્કિમમાંથી ગુખ નીતાલ, મસુરી, અને સિમલાનાં તંદુરસ્તી આપનાર સ્થળ એજને હાથ આવ્યાં. અંગ્રેજ અને નેપાળનાં રાજ્યોની વચ્ચે એજ કરાર પ્રમાણે હજી પણ વહેવાર ચાલે છે.
