________________ 233 અફગાનિસ્તાનમાંથી અંગ્રેજનું પાછું વળવું. વર સંબંધીની માગણી મન્સથી કબૂલ કરી શકાઈ નહિ, ને તે પોતાનું કામ પાર પાડવા વિના પાછા આવ્યા. લૉર્ડ લીડ લાગેલેજ કાબુલની રાજગાદી ઉપર અગ્રજ લેકના કહ્યામાં રહે એ હાકેમ બેસાડવાનો જોખમ ભરેલ ઘાટ ગોઠવવાનો ઠરાવ કર્યો. લધખાનામાં નાશી આવેલા બે અફગાન સુલતાન હતા તેમાંના શાસુજાને આ કામને સારૂ પસંદ કર્યો. એ કાળે પંજાબ અને સિંધ બંને સ્વતંત્ર રા ભ્યો હતાં. એમાંનું સિંધ છું . બળવાન હોવાથી તે વાટે શાહસુજાને લઈને બ્રિટિશ લશ્કર માલાન ઘાટમાં થઈ દક્ષિણ અફગાનિસ્તાનમાં પેઠું કંદહાર શરણે આવ્યું, હલા કરીને ગજની લીધું, હિંદુકશ ઓળંગી દોસ્ત મહમદ નાઠા અને ૧૮૩૯ના આગસ્ટ માસમાં કાબુલ શહેરના બાલા હિસ્સારમાં ફતિહથી શાહસુજાને દાખલ કર્યો. એક બીજે બહાદુર ઝગડા કર્યા પછી દોસ્ત મહમદ શરણે આવ્યા, અને રાજકીય કેદી તરીકે તેને કલકત્તામાં આપ્યો. ગવર્નર જનરલ મૅન ઑક્લાંડેને સને 1838 માં અર્લ એવું લાંડ બનાવ્યો. અફગાનિસ્તાનમાંથી અંગ્રેજ પાછું વળવું, 1841-184- શાહસુજને અંગ્રેજ રાજ્યાન અપાવી શક્યા, તાપણુ અફગાન લાકના પ્રમતનાપર રખાવી શક્યા નહિ અફગાન લેકે તેને દેશનિકાલ કરેલા અધમ રાજાને પરદેશી ફેજે પ્રજાની મરજી વિરૂદ્ધ આણી ગાદીપર ઘાંચી ઘાલેલે હેય એ ગણતા. બે વરસ સુધી અફગાનિસ્તાન એરોજને લશ્કરી કબજે રહ્યું. 1841 ના નવેંબરમાં આફત આવી. એ વખતે પોલિટિકલ એજંટ સર અલેક્ઝાન્ડર બર્ન્સને કાબુલ શહેરમાં કતલ કર્યો. છાવણીમાંના લશ્કરને ઉપરી જનરલ અને લ્ફિન્સ્ટન હતિ. (બુદ્ધિમાન સિવિલિઅન અને ઇતિહાસક7 - નરબલ મન્ટ ટુઅર્ટ એલ્ફિન્સ્ટન હતો તે આ નહિ). સર વિલિમ ઍફનૈટન પોલિટિકલ અમલદાર હતો. એલિફન્સ્ટન ઘરડા હતો અને તેના એક્કાનું જોખમ ભરેલું કામ ચલાવવાને જોઈએ તેટલે તેનામાં દમ માલુમ પડ્યું નહિ. દોસ્ત મહમદના વડા દીકરા સરદાર અકબરખાનની જોડે મૈફનૌટનની મુલાકાત થઈ ત્યારે વિશ્વાસઘાત કરી છે 80
