________________ લૈર્ડ હાર્ડિગ. 235 લાંછન લગાડવાને માટે બજાર દારૂથી ઊરાડી ધ; બંદીવાને છેડવ્યા, અને દોસ્ત મહમદને પોતાનું તત વગર વાંધે પાછું લેવા દેવાને જ હિંદમાં પાછી ખાવી. ઑર્ડ એલેબરનાં સારવગરનાં મિટાં મોટાં વાવાળાં જાહેરનામાંથી આ નાટકનો છેડો આવ્યો. તેણે . સોમનાથનું વેર વાળ્યાની " યાદગીરીને માટે મહમુદ ગજનીના રેજાના દરવાજાનાં કમાડ લેતાં આવવાનો હુકમ કર્યો હતો. આ કમાડ પ્રાચીન સોમનાથના દહેરાનાં હતાં, પણ નવી બનાવટનાં હતાં. પ્રિટિશ લશ્કરનું શું થશે તે નક્કી ન હતું. ત્યારે આ કમાડાને નાટકની રીતે પંજાબમાં ફેરવ્યાં એ લૈર્ડ એલેબરના દર્શાવેલા બીકણુપણાનું બેડસાઈ ભરેલું છેવટ હતું. સિંધનો વિજય, ૧૮૪૩–લૈર્ડ લેબર લશ્કરી દબદબાને ચાહતો હતો. તેનો શોખ બીજાં બે યુદ્ધથી સંતોષ પામ્યો. ૧૮૪૩માં સિંધના મીર કે અમીર કહેવાતા મુસલમાન હાકેમોને સર ચાર્લ્સ નિપિઅરે છુંદી માર્યા. તેમનો મુખ્ય વાંક એ હતો કે પિતાનું સ્વતંત્રપણું આપી દેવાને તેઓ રાજી ન હતા. મીઆની આગળ લડાઈ થઈતિમાં 3,000 બ્રિટિશ જે, 12,000 બલુચી સિપાઈઓને હરાવી ભારે જીત મેળવી. આ બનાવ અંગ્રેજ લેકોના હિંદી ઇતિહાસમાં મોટું પરાક્રમ ગણાય છે. પણ એ દેશને અંગ્રેજી રાજ્યમાં દાખલ કરી દેવાનું વાજબી કારણ ભાગ્યે જડી શકે. એજ વરસમાં ગ્વાલિયરમાં ગાધને સારૂ વાંધે ઊઠ અને સ્ત્રીઓએ તેને ઉશ્કેરી વધાર્યો તેનું પરિણામ એ થયું કે સિંધિયાના કુટુંબે અતિશે મિોટું લશ્કર રાખ્યું હતું તેણે હંગામો કર્યો. મહારાજપુર અને પત્ની આરની લડાઈઓ થયાથી પાછી સલાહ શાંતિ થઈ. મહારાજ પુરના યુદ્ધમાં લૉર્ડ અલ્લેખ જાતિ હાજર હતા. લોર્ડ હાગ, ૧૮૪૪–૧૮૪૮–કારભારની બાબતમાં લૉર્ડ એલેઓને અભિપ્રાય કેાર્ટ ઑવ ડિરેકટરોના અભિપ્રાયથી જુદો પડયો, અને તે કોર્ટનો તેની ચલિત બુદ્ધિપર વિશ્વાસ નરો, તેથી તેમણે તેને રજા આપી. તેની જગાએ કસાયેલો શુરવીર સર હનિ (પા
