________________ ર૩૪ બ્રિટિશ હિંદનું સુદૃઢ થવું. કનૈટનને અકબરખાને મારી નાંખ્યા. છાવણમાં બે માસ લગી ધેાળાચાં કરી અફગાન સરદારની જૂઠી બાંહેધરી પર આધાર રાખીભર શિયાળે અંગ્રેજી સેન્ચ પહાડી ઘાટને માર્ગે હિંદ આવવા નીકળ્યું. જ્યારે લશ્કર ઊપડવું ત્યારે 4,000 યુદ્ધા અને 12,000 છાવણીની પાછળ જનારા હતા. એ બધામાંથી એક ડાકટર બ્રાઈડાન માત્ર ઊગરી જલાલાબાદમાં રહેલા મિત્રોને જઈ મળ્યા. ત્યાં જનરલ સેલ બહાદુરીથી ટકી રહ્યા હતા. બાકીના ખુદ કાબુલ અને જગદલકની બરફવાળી નાળામાં અફગાનનાં છરા અને બંદુથી કે ટાઢથી મરણું પામ્યા. થોડાક કેદીઓની, મુખ્યત્વે બરછોકરાં અને અમલદારોની, સંભાળ અકબરખાનના હુકમથી લેવામાં આવી હતી. લોર્ડ એલેમ્બ, 1842-1844. વિરવાળનારી ફેજ, 1842- ચડાઈ કરવાના વિચારથી પહેલું અફગાનિસ્તાનમાં સાહસ કરવામાં આવ્યું હતું, અને તે ચલાવવામાં અણબનાવ અને ગેર બંદોબસ્ત હેવાથી અને અંગ્રેજ ફેજને નામશી લાગી. ખ ખરું નુકસાન તો માત્ર એક ગારિસનનું થયું, પણ શિયાળાનો કૂચની ભયંકર ખાફતોને લીધે અને પૂરેપૂરો નાશ થવાથી તે નુક્સાન ભારે લાગ્યું. કલકત્તામાં એ સમાચાર પહેચ્યા પછી એક મહિનાની અંદર લૉર્ડ લાંડની જગાએ જોર્ડ એલેબો આવ્યો. એ નવા ગવર્નર જનરલની પહેલી ઈચ્છા એ હતી કે કંદહાર અને જલાલાબાદમાંથી ગારિસનને બોલાવી લેવી, પણ તેને કાઉન્સિલના વધારે સાહસિક અભિપ્રાય પ્રમાણે વર્તવું પડ્યું. જનરલ પિલોક પંજાબને સાધે રસ્તે સેલની મદદે જતો હતો તિને કાબુલ સુધી જવાની પરવાનગી મળી. જનરલ નોટને કંદહાર છેડી આવવાને હુકમ થયા હતા, તો પણ તેણે કાબુલને માર્ગે જવાનો ઠરાવ કર્યો. લેડ એલેન બરેએ હકમ લખવામાં એવા શબ્દો ચુંટી કાઢી લખ્યા હતા કે કાંઈ આફત આવે તો તેનું જોખમ જનરલેને માથે રહે. સિંધુ તરફ પાછા આવવાને અનિકોણુ ભણી ન જતાં એ જોખમ માથે લઈ જનરલ નોટે કાબુલ જવાને ઉત્તર તરફ હિંમતથી કુચ કરી. સપ્ત ઝગડા કર્યા પછી જનરલ પિક અને નૌટના હાથનીચેનાં બે ખ્રિટિશ લશ્કર ૧૮૪ર માં કાબુલ આગળ ભેગાં થયાં. કાબુલ શહેરને
