________________ ર૩૬ બ્રિટિશ હિંદનું સુદૃઢ થવું. છળથી લોર્ડ) હાર્ડગ નીમાયો. એણે એનનાં યુદ્ધમાં કરી બજાવી હતી, અને લિગ્નાના રણમાં તેને એક હાથ કપાઈ ગયા હતા. સર્વ પક્ષને લાગ્યું કે એજની અને હિંદમાં બાકી રહેલા હિંદુરાજની વચ્ચે બળની અજમાયશને વખત નજીક આવ્યો છે. એ રાજ્ય મટી સીખ પ્રજાનું હતું. સીખક-સીખ લોકમાં મરાઠા જેવો એક પ્રજાભાવ ન હતા. તેઓ એક પંથના હતા, અને તે ઉપરાંત તેઓ એકસરખા યુદ્ધ કરવામાં કેળવાયેલા હતા, તેથી તેનામાં એક જાતને સંપ હતિ. તેઓ પિતાની ઉત્પત્તિ નાનકશાહથી ગણે છે. એ સુધારો કરનાર હિંદુ ભક્ત હતા. હિંદમાં મુગલકે પોર્ટુગીઝ લોકની સત્તા થઈતની અગાઉ 1468 માં તે અવતર્યો હતો. એના વખતના બીજા ઉલટવાળા ઉપદેશકોની માફક નાનકનો બાધ એ હતો કે જ્ઞાતિભેદ તિઓ, એક પરમેશ્વરને માનવો, અને શુદ્ધ આચરણ પાળવાં. નાનકથી ગોવિંદસિંહ સૂધી 168 લગીમાં દશ ગુરૂ થયા. ગોવિંદસિંહ છેલ્લો ગુરૂ હતો. રાજ્ય કરનારા મુસલમાનોએ તેમને ઘાતકી રીત કનડ્યા, અને રંગજેબની પછી થયેલા હીણું બાદશાહે ખેતિમનો લગભગ નાશ કર્યો, તોપણ ધર્મને માટે જીવ આપનારા સીખ લોક ભારે ઊલટથી પોતાના મતને વળગી રહ્યા. મુગલ રાજ્યના ભાંગી પડવાથી અતિ તેઓ દેશના ધણુ થઈ બળવાન થયા. પંજાબમાં એજ રાજ્ય બંધારણ રહ્યું હતું. એમ ઉત્તરે સીખ અને દક્ષિણ તથા મધ્ય હિંદમાં મરાઠા એ બે મોટાં બળવાન રાજ્ય બન્યાં, અને તેમણે મુગલ બાદશાહત વહેચી લીધી. રણજીતસિંહ, ૧૮૦–૧૮૩૯.રણજીતસિંહની ચઢતી થયાની સરદારને પસંદ કરી સતલજને કાંઠે લશ્કરી જાગીરે મેળવી હતી, ને એમાંની કેટલીક હજી પણ ટકી રહી છે. સોખ રાજ્યના સ્થાપનાર રણજીતસિંહનો જન્મ ૧૭૮ભાં થયો હતો. વીસ વરસની ઉમરે અફગાન સુલતાને તેને લાહેરનો ગવર્નર નીખે, અને એ વ
