________________ રાજ્યગાદીના તાબામાં હિંદને મૂલક આવ્યો. રપપ મળે તેમાં માત્ર હાજર રહેવાને પહેલાં હક્ક હતિ. એ રીતે કરેલા કાયદા અને કાનને પાર્લમેન્ટના આના જેટલો અધિકાર એ કાયદાની રૂઈએ છે, પણ તેઓને નામંજૂર કરવાની સત્તા કેર્ટ ડિરેકટર્સને હતી; એ આટની રૂએ એક લૅકમિશન નીમાયું અને છેવટે એ આટની રૂઇએ ગવર્નર જનરલ-ઈન-કાઉન્સિલને મુલ્કી અને લશ્કરી ખાતાના વહીવટને લગતી તમામ બાબતોમાં બીજા ઈલાકાઓ ઉપર હકુમત ચલાવવાનો અધિકાર મળે. છેલ્લી સનદ 1853 માં કરી આપી તેની અમુક મુદત ઠરાવી નહિ. પણ પાર્લમેન્ટની નજરમાં આવે ત્યાં લગી માત્ર તે અમલમાં આવે. એ વખતે ડિરેકટરની સંખ્યા ઘટાડી અનેસિવિલ સર્વિસમાં વગવસીલાથી જગ્યા મળી તેને ઠેકાણે જાહેર પરીક્ષા લઈને જગ્યા આપવાનો ધારો દાખલ કર્યો. રાખ્યગાદીના તાબામાંહિદના મૂલક આવ્યા, સન 1858- હિંદનું રાજ્ય વધારે સારી રીતે ચલાવવાનો કાયદો મંજુર થયે (1858) તે વડે અંતે કંપનીના હાથથી રાજ્યકારભાર જઈ રાજ્યગાદીને મળે. એ વખતે ડિરેક્ટરોએ છટાદાર ભાષણથી વિરૂદ્ધ મત જણાવ્યો તથા પાર્લામેન્ટમાં સામસામા પક્ષકારોમાં પણ એ વિષે કડવો વાદવિવાદ થયા. એ કાયદામાં એવું ઠરાવ્યું કે પંદર મંબરોની કાઉન્સિલની સલાહથી પોતાના મુખ્ય સ્ટેટ સેક્રેટરીઓમાંના એકની માર્ફત ઇગ્લાંડની રાણી હિંદ ઉપર અમલ ચલાવશે અને તેને નામે અમલ ચાલશે. ગવર્નર જનરલને વાઈસરાયનો નવો ઈલકાબ મળ્યો. કંપનીનાં પૂરેપી લશ્કરને રાયલ સર્વિસમાં ભેળી દીધાં અને હિંધ દરીખાઈજ કાઢી નાખી. એ ચૂપ લશ્કરમાં અમલદારો અને સિપાઈઓ મળીને આશરે 24,000 માણસ હતું. હિંદી કાઉન્સિલોના આકર (1861) ની રૂએ ગવર્નર જનરલની અને વળી મદ્રાસ તથા મુંબાઈની કાઉન્સિલમાં ફક્ત કાયદા બાંધવાના કામમાં મદદ કરવાને દેશી કે યુપી, સરકારી નોકરીમાં ન હોય એવા મેંબરો ઉમેરાયા; અને એજ : સાલમાં બીજો કાયદો મંજૂર થયા, તેની રૂએ ઈલાકાના શહેરમાં જુની સુપ્રીમ કોર્ટે હતી તેને ઠેકાણે ન્યાયની હાયકોટી સ્થપાઈ.
