________________ ગમાં ધસારો કરી ભરતપુર જીત્યું, ને હિંદનો આગઢ છતાય એ નથી એ જે વિચાર લેકમાં ચાલતો હતો તે નાશ પામ્યા. એ વિચાર એછિ રાજ્યને ભય કરનાર થયા હતા. લૉર્ડ વિલિઅમ બેંટિક, ૧૮૩૮–૧૮૩૫–વીસ વરસપર (1806 માં ) વિરમાં બંડ થયું ત્યારે મદ્રાસને ગવર્નર લૈર્ડ વિલિઅમ બંટિક હતા, તે હવે ગવર્નર જનરલ નીમાયો. જેમ વધારે છત મેળવાય અને મૂલકનો વિસ્તાર વધે તેમ રાજ્યની વૃદ્ધિ થાય એમ તવારિખ લખનારાઓ ગણે છે. પણ એના સાત વરસના અમલમાં એવું કાંઈ જાણવા લાયક બન્યું નથી. તાપણું એણે કારભારમાં સુધારે દાખલ કર્યો તથા જે ધીમી ધીમી રીતિથી તાબાની રૈયત પક્ષમાં ખેંચાઈ પરદેશી રાજકર્તાને માન આપે છે અને તેમનાથી ડરે છે, તેવી રીત - કડી, તેથી એ સમય નામાંકિત છે. હાલના વખતમાં અંગ્રેજ લેકે હિંદમાંશી લેકના ભલા ઉપર નજર રાખી પરગજુપણે, દેશને રાજવહીવટ કરે છે એવો તેમને ઈતિહાસ લોર્ડ વિલિઅમ ટિંકથી શરૂ થાય છે. કલકત્તામાં તેનું પૂતળું છે, તે ઉપર મેકોલેની કલમથી લખાયેલો લેખ આ પ્રમાણે છે - તેણે ક્રૂર ધર્મક્રિયા નાબુદ કરી નાશી ભરેલા ભેદ કાઢી નાંખ્યા; પ્રજાને મત જાહેર કરવાની છૂટ આપી; અને તેને હવાલે જે પ્રજાઓને સોંપવામાં આવી હતી તેમની બુદ્ધિ અને નીતિને સુધારી તેમને ઊંચા લક્ષણની કરવી એ તેના મનમાં હમેશ રમ્યા કરતું. બેટિંકના વસૂલાત ખાતામાં સુધારા-બ્રહ્યી યુદ્ધથી ખર્ચમાં વધારો થવાથી ઉપજ ખર્ચ ખાતુ ડાલવા લાગ્યું હતું, તેને ઠેકાણે લાવવાપરતેણે આવતાંવારને પ્રથમ લક્ષ લગાડવું. એ કામ તેણે ત્રણ તરેહના ઉપાયથી પાર પાડવું. 1, જાથે ખર્ચમાં વસે દોઢ કરોડ રૂપિઆના ઘટાડે કર્યો. 2 જે. જે જમીન પર ગેરવ્યાજબી રીતે વિરે માફ કર્યો હતો પર વેરે નાંખી ઊપજમાં વધારો કર્યો. 3. માળવાના આપીણ ઉપર જકાત ઠરાવી કંપનીની નોકરીમાં દેશીઓને પસવાના રસ્તા હતા તે પણ તેણે વધારે ખુલ્લા કર્યા. એમાંના કેટલાક સુધારા
