________________ લડ વેલેસ્ટોના પછી હિંદની હાલત. ર૧૯ યોજના લગભગ સઘળી પાર પાડી. ઉત્તર હિંદમાં લૉર્ડ લેકની સવારીથી વાયવ્ય પ્રાતિ ( પ્રાચીન મધ્યદેશ ) અને પૂતળા જેવો પાદશાહ અંગ્રેજ સરકારને કબજે આવ્યાં. એ નવા મૂલકને પૂર્વે અયોધ્યાના નબાબ વજીર પાસેથી મળેલા મૂલક સાથે જોડી દઈ “આપેલા અને જીતેલા પ્રાંતો' બનાવ્યા. 1844 અને 1847 માં સીખરાય જે યુદ્ધ થયાથી પંજાબ દશ મળ્યો ત્યાં લગી ઉત્તર હિંદને બે વિભાગ એ હાલતમાં રહ્યો. પાછળ કહી ગયા તેમ અગ્નિ કાણુમાં લઈ વિલેમ્સની જીતથી મદ્રાસ ઈલાકે બન્યા તે હજીલગી લગભગ તેટલોજ છે. પશ્ચિમ હિંદમાં પેશ્વા કંપની સરકારનો તાબેદાર રાજા બન્યા. 1818 માં છેલ્લું મરાઠી યુદ્ધ થયું ત્યાં સૂધી મુંબાઈના ગવર્નરના તાબામાં હાલ જેટલો મૂલક છે તેટલે આવ્યો ન હતો.
