________________ 216 હિંદમાં બ્રિટિશ રાજયની સ્થાપના. 7. હાથમાં લેવાની કેશિશ કરી. ખબરદારી ભરેલી તળાવટથી કામ ચલાવી તેણે પોતાની ધારણા પાર પાડીને જે હરીફ બને તેવો હતો તેને તહનામા વડે ઉપયોગી મિત્ર કર્યો. હૈદરાબાદની ચ પલટણોને તોડી નાંખી અને નિજામ કરાર લખી આપ્યો કે અંગ્રેજ સરકારની મજુરી વિના કોઈપીઅનને નોકરીમાં રાખવો નહિ–એ વખતથી દેશીરા જોડે કરેલા દરેક તહનામામાં એ શરત દાખલ કરી છે. સૂર છેડે ત્રીજું યુદ્ધ, ૧૭૯કૅર્નવોલિસે ટિપૂને હરાવ્યો હતો પણ વશ કયો નહતો. હવે વિશ્લેએ પોતાનું બધું બળ તેના ઉપર લગાડયું ચ સાથેટિખટપટ કરતો હતતિ ઊઘાડી પડી અને સહાયભૂત અંગ્રેજી ફેજ રાખવા વગેરેના નવા તહનામાને વળગી રહેવા તેને કહાવ્યું. તેમ કરવાની તેણે ના પાડી ત્યારે તેની જોડે યુદ્ધનું જાહેરનામું કર્યું અને સવારીની ગોઠવણ જાતે કરવાને તથા જે બને તેની ઉપર દેખરેખ રાખવા રાજપ્રતિનિધિત શોભે તેવા ઠાઠમાઠથી વિલે મદ્રાસ આવ્યા. નિજામની મદદગારી ફેજ સાથે એક ગ્રજી ફોજ મદ્રાસથી મહેસૂરમાં પેઠી. પશ્ચિમ કાંઠેથી બીજું લશ્કર આવ્યું. લડાઈના મેદાનમાં નબળી રીત સામો થયા પછી ટિy પોતાની રાજધાની શ્રીરંગપટમમાં ભરાયો અને જ્યારે તે શહેર પર એજ લશ્કરે હલા કર્યા ત્યારે તૂટેલા કોટમાં તે બહાદુરીથી લઢતાં પડશે (1799). લાસીના યુદ્ધ પછી જે બનાવ બન્યા તેમાં આથી એટલે શ્રીરંગપટમ છતી લેવાથી દેશી તેની કલ્પના પર જેટલી અસર થઈ તેટલી બીજા કાઈથી થઈ નહતી. એ ફતહ જનરલ હૉરિસને અમીરપદ અને વિશ્લેને આઈરિશ માસિનો ઈલકાબ અપાવ્યા. ટિપૂના ભૂલકની વહેંચણું કરવામાં વિલેસ્લે વિવેકથી વ. મધ્યભાગે મહેશ્વરનું જૂનું રાજ્ય હતું તે તેના હિંદુરાજાને ગાદી પરથી ઉઠાડી મૂકી હૈદરઅલીએ ખુંચવી લીધું હતું. એ રાજાનો બાળ વારસ હતો તેને બે ભાગ પાછા આપ્યા; ટિપૂને બાકીના મૂલક નિજામ, મરાઠા અને અંગ્રેજ વચ્ચે વહં. હિંદની અગ્નિકોણમાં આવેલા કર્નાટક દેશપર અર્કટને નવાબ હકમત ચલાવતા હતા. એ દેરા તથા તાજેતરનું સંસ્થાન એ બને આ અરસામાં ખાલસા કરી એરોજના પ્રત્યક્ષ અધિકારમાં આણ્યા. એમ મદ્રાસ લિકે બન્યો તે
