________________ ઈ. સ.પિ. 300 માં હિંદની હાલત. માં ચંદ્રગુપ્ત ઈ. સ.પ. 316 થી 292 લગી રાજ્ય કર્યું. ઈ. સ.પ. 312 માં એ બે અધિપતિઓએ પોતપોતાના રાજ્યની સીમા એકમેકને અડ આણી મૂકી. બન્નેએ સલાહ કરી રહેવું કે લડવું એનો તમને નિશ્ચય કરવાનો હતો. અંતે સેલ્યુકસે કાબુલની ખીણમાં છતિલો મૂલઇ તથા પંજાબ હિંદી મહારાજા ચંદ્રગુપ્તને વેચાણ આપ્યાં, અને તેને પોતાની દીકરી દીધી. વળી તેણે ઈ. સ. 5 306 થી ર૯૮ સુધી ચંદ્રગુપ્તના દરબારમાં ગ્રીક એલચી રાખ્યો હતો. બેગાને સે કરેલું હિંદનું વર્ણન-પ્રખ્યાત મેગેશ્યને સતિજ આએલચી હતો. ઈ. સ.પ. 300 થી ઈ. સ. 1700 સુધીના બે હજાર વરસમાં યુરોપના લોકને હિંદના હેવાલ મળ્યા છે તે સર્વમાં કદાચ એને લખેલ હેવાલ શ્રેષ્ઠ છે. તે કહે છે કે લેકની જ્ઞાતિ ચાર ન હતી, પણ સાત હતી–તિઓનાં નામ; તવજ્ઞાની (ફિલસુફ ), ખેડુત, ભરવાડ, કારીગ, યુદ્ધ કરનારા, દેખરેખ રાખનારા, અને રાજમંત્રીઓ. તવજ્ઞાની બ્રાહ્મણ હતા, અને તેમના જન્મારાના ચાર આશ્રમ ઠરાવેલા છે તે એણે વર્ણવ્યા છે. બ્રાહ્મણ અને શ્રમણ વચ્ચે તફાવત મેગારને જણાવ્યું છે, તે પરથી કેટલાક વિદ્વાનો અનુમાન કરે છે કે બદ્ધ શ્રમણુંકે જતીઓને વર્ગ અશકની સભાની પહેલાં પચાસ વરસ ઉપર જાણતો હતો. પરંતુ શ્રમણમાં તો ઘણું કરીને પહેલા અને ત્રીજા આશ્રમના બ્રાહ્મણે પણ વિદ્યાર્થી અને વનવાસી છેવાથી ગણતા. દેખરેખ રાખનારા, એટલે મિગાસ્યનેસના છઠ્ઠા વર્ગના લાક સુનીતિ ઉપર તપાસ રાખનારા બૌદ્ધ હતા એવું માનવામાં આવ્યું છે. અરિઅને એમને એપિસ્કોપોઈ નામ આપ્યું છે. એ ગ્રીક શબ્દ ઉપરથી અંગ્રેજી “મિરાપ '( આત્માપર તપાસ રાખનાર) બન્યા છે. ઈ. સ.પ. 30 માંહિદની સંસારી હાલત–હિંદમાં ગુલામગીરી નહિ હતી તિ, તથા સ્ત્રીઓનું પતિવ્રતાપણું, અને પુરૂષોની બહાદુરી જેઈ આ ગ્રીક એલચી આનન્દ અને આશ્ચર્ય પામ્યા. એશિઆના બીજા બધા લોકેથી તિઓ પરાક્રમમાં ચડિયાતા હતા. તિમને બારણે તાળાં વાસવાની જરૂર પડતી નહિ; એથી વધારે સારું એ હતું કે કઈ હિંદનો વતની કદી જૂઠું બેલતિ જાણુતા નહિ. તેઓ
