________________ ર૦૮ હિંદમાં બ્રિટિશ રાજ્યની સ્થાપના. તેઓ અયોધ્યાની ઉપર ઉત્તર સરહદમાં મરાઠાઓને દાખલ કરી શકે એમ નહોતું. આ ઉપર વર્ણવેલા ઉપાયથી હેસ્ટિસે દિલ્લીના બાદશાહના મરાઠા રખવાળાને બંગાળાની ખંડણી આપવીબંધ કીધી, જેના મળતી આ એપ્લાના વઝીરનું જોર વધાર્યું, અને તેની સરહદમાં મરાઠા લેકે આવી ન શકે એમ કીધુ. મહેસુલ તેમજ ખરચમાં દરવરસે દશ લાખ પાઉંડ, એટલે બધુ મળીને વીસ લાખ પડના લાભ કરી તેણે બંગાળામાં કંપનીની ઉપજ વધારી. ચેતસિંહ તથા અયોદયાની બેગમને લૂટયાં–કંપનીના વસલાત ખાતાની હાલતમાં વધારે સુધારો કરવાને હેટિસે ચૈતસિંહ અને અયોધ્યાની બેગમો પાસેથી નાણાં કાવ્યાં. અંગ્રેજની રખવાલીમાં બનારસનો રાજા ચેતસિંહ ધનવાન થયો હતો. જેનાં ખર્ચમાં મદદ કરવાને હેરિટસે તેની પાસે જે વાજબી નાણાં માગ્યાં તે આપવાની તેણે ના પાડી તે માટે તથા અંગ્રેજ સરકારના દુશ્મન પડે પત્રવડેવાર કર્યો તેથી તેને પરહેજ કર્યો. તેણે નાશી ફિતૂર મચાવનારાની સરદારી લીધી તેમાં તેની હાર થઈ. તેની જાગીર જપ્ત કરી તેની ગાદીએ તેના ભત્રીજાને, વધારે ખંડણી આપવાની શરતે બેસાડો. ચૈતસિંહને સહાય કરવાનું તોહમત અયાની બેગમ (નવાબ વછરની મા ) ઉપર મૂકી ભારે દંડ માગ્યા. બાઈએ તે નહિ આપવાની ભારે હઠ લીધી. તેના ઉપર અને તેના ઘરના બાજાઓ ઉપર નિર્દય જુલમ કરી દશ લાખ પાઉંડથી વધારે રકમ પડાવી લીધી. ઈંગ્લાંડમાં હેસ્ટિસપ૨ ચાલેલો મુકદ્દમો, 1788-195-. વૈરન હેસ્ટિમ્સ ૧૭૮૫માં પાછા ઇંગ્લાંડ ગયા ત્યારે તેને માથે આ અને બીજો જનમનાં કામનું હિમત મૂકી આમની સભાએ તેનાં કૃત્યની તજવીજ ચલાવી. અમીરની સભામાં તેનો કાયદા મુજબ ઈન્સાફ થયા. તપાસણી છેક સાત વર્ષ પૂરી થઈ (1788-1995). ઈંગ્લાંડના ઈતિહાસમાં નોંધાયેલી ઘણી પ્રખ્યાત રાજકીય તપાસણીઓમાંની એક ખા છે. બધાં તેહમત નાસાબીત ઠરાવી હેસ્ટિસને છોડી વધે. તોપણ એ તપાસણીમાં પોતાનો બચાવ કરવાના ખર્ચથી તે પાયમાલ થઈ ગયો, અને તેના ગુજરાનનો આધાર ડિરેક્ટર કોર્ટના ઉદારપણા પર રહ્યો. એ ઉદારપણું કરવામાં તેઓ કી ચૂક્યા નહિ.
