________________ 210 હિંદમાં બ્રિટિશ રાજ્યની સ્થાપના. મરાઠાઓ વાર્ગમમાં પોતાની મરજી પ્રમાણે તેની કને કરાર લખાવી લીધે તે નામોશીનું સાટું આ ભારે તોથી વળ્યું. પણ યુદ્ધ 1781 સુધી જારી રહ્યું. 1782 માં સાબાઈ ગામમાં સલાહને કરાર થયા તે વડે તેનો ખન્ત આવ્યા. એ કરારપ્રમાણે યુદ્ધની પહેલાં જેવી સ્થિતિ વહીવટમાં હતી તેવી જ સ્થિતિ પાછી સ્થપાઈ. ઇજના ઉમેદવાર રાધાબાને પેન્શન આપી દૂર કર્યો, ગૂજરાત મરાઠાને પાછી આપી, અને માત્ર સાર્સેટ, ઘારીપુરી, અને બીજા બે નાના બેટ અંગ્રેજે રાખ્યા. મહેસૂરજડે યુદ્ધ, ૧૭૮૦–૧૭૮૪–એ અરસામાં મરાઠા રાજ્ય મંડળથી વધારે ભયંકર શત્રુ સાથે વૈરન હેસ્ટિંગ્સને કામ પડ્યું. મદ્રાસ સરકારની બેઝીકરી ચાલથી મહૈસૂરના “હિંદરઅલી અને દક્ષિણના નિજામ જોડે દુશ્મનાઈ થઈ. હિંદના મુસલમાની રાજ્યકત્તામાં એ બે અઠ્ઠી વધારે બળવાન હતા. અંગ્રેજની વિરૂદ્ધ એકે કરી એ બેએ મરાઠાને તેમાં ભેળવવાની કોશિશ કરી. મતલબ પાર પાડવામાં હિસ્ટિમ્સની ચતુરાઈએ કરીને નિજામ અને નાગપુરના મરાઠા રાજા એ સંપમાંથી છૂટા પડ્યા; તોપણુ વીજળીના ઝપાટાની પદે હરઅલીની સેના કનૌટકમાંના બ્રિટિશ મૂલક ઉપર તુટી પડી. કર્નલ બેલીની હાથે નીચેની જબરી લશ્કરી ટુકડી પરખાદમ આગળ કતલ થઈ અને મહેસૂરના સવારે દેશ ઊજડ કરતા મદ્રાસના કેટ લગી જઈ પહોંચ્યા હેસ્ટિંગ્સના ઉત્સાહથી ઉકેશાઈ બંગાળીને બીજી વારકી અંગ્રેજી નામની લાજ રાખી. મદ્રાસને છેડવવાને વૈદેવૉશની લડાઈ જીતનાર સર આયર કટને બની શકે તેટલી જ અને નાણાં આપી તેણે સમુદ્રવાટે મોકયો, અને વરાડના રાજાને તથા નિજામને ત્રાસમાં રાખવાને જમીનને રસ્તે કર્નલ પિઅર્સને દક્ષિણમાં રવાના કર્યો. ઝઘડે જેસબંધ ચાલવા પામ્યા, કેમકે ઘરડા સર આયર કૂટમાં દમ રહ્યા નહતિ અને મહેસરનું લશ્કર સારું કેળવાયેલું હતું, એટલું જ નહિ, પણ હૈદર અને તેને દીકરો ટિપૂ ચતુરાઈથી તેનો ઉપયોગ કરતા હતા. 1782 માં હદર મરી ગયો અને અરસ્પપરસનું જીતેલું પાછું આપવાની શરતે 1774 માં ટિપુ જોડે સલાહ
