________________ ૧૭ર મરાઠા. વધાર્યું. એ વખતે મરાઠી રાજ્યનાં મોટાં મધ્યસ્થળે મુંબાઈ ઇલાકાના પુણા શહેરમાં અને મધ્યપ્રાંતિના નાગપુર શહેરમાં ઠર્યા હતાં. એ જોડાયેલા મરાઠી રાજ્યમંડળની નાગપુરની ભોસલા શાખાનો એક સરદાર સને 1741-42 માં બંગાળાપર ચઢી આવ્યા. પણ તેણે મુસલમાની રાજ્યધાની મુર્શિદાબાદનાં પરાં લગી લૂટફાટ કર્યા પછી તેને ત્યાંના સુબા એલિવર્દિખાને ઓટિઆ (ઓરિસ્સા)ને માર્ગ પાછો હાંકી કહાડો. કલકત્તાના ડાક ભાગની આસપાસ બચાવ માટે “મરાઠી ખાડી” એટલે અર્ધગોળ ખાઈ ખોદેલી છે, તે પરથી તે કાળે આખા બં ગાળામાં જે ત્રાસ વર્તી રહે હતિ તે આજે પણ જણાય છે. બીજે વરસે સને 1743 માં નાગપુર શાખાના સરદાર રાધેજી ભેંસલે જાતે જઈ બંગાળાપર હલ્લે કયોં. એ લૂંટને માટે પુણુના અને નાગપુરના મરાઠાઓની વચ્ચે વઢવાઢ થયાં છતાં એ વખતથી ગળાની નીચલાણુના ફળદ્રુપ પ્રતિામાં - સલા લૂટફાટ ચલાવવા લાગ્યા. સને 1751 માં સૂબા અલિવદિએ તેમને બંગાળાની ચેથ એટલે ઊપજનો પા ભાગ આપ્યો, તથા દક્ષિણ આઢિઆ પ્રાંત તેમને સ્વાધીન કર્યો. પુણાના મરાઠાએ ઉત્તર હિંદમાં પંજાબ સૂધી સવારી કરી તેથી અફગાન સરદાર અહમદશાહ દુરાનીને તેમના પર કોપ થયો. એ સરદારે એ પ્રાંત દિલ્હીની પાદશાહતમાંથી છીનવી લીધો હતો. મુગલાઈ પાદશાહતની નામની તાબેદારીમાં રહેલા ઉત્તર પ્રાંતિનાં અને અફગાનોનાં એકઠા મળેલાં મુસલમાની સન્યાએ પાણિપતના રણમાં મરાઠાને પરાજય કર્યો. (સને 1761). પાંચ મરાઠા રાજવંશ –આ આ ફતના વખતમાં ચોથા પિશ્વા માધવરાવને હસ્તક મરાઠી રાજ્યાધિકાર આવ્યો. માહે મહે કાવતરાં ચાલવાથી તથા અફગાન લશ્કરો વધારે બળવાન હોવાથી જોડાયેલા હિંદુ રાજ્યમંડળને નક્કી નાશ થશે એવું જણાયું. છેક સને 1742 ના વર્ષથી પુણની અને નાગપુરની શાખાઓ મંગાળાની લૂંટને માટે એકબીજાની જોડે લડતી હતી. સને ૧૭૬૧ની પહેલાં હોલકર અને સિંધિઆના ઉપરીપણું નીચે બીજી બે શાખા માળ
