________________ બીજી ઈસ્ટ ઈંડિયા કંપનીઓ. 189 આવ્યા. તેમણે ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની સને 1904 માં સ્થાપી. બીજી 1611 માં, ત્રીજી 1615 માં, ચેથી (રિશલીની) 1642 માં અને પાંચમી (કેલ્બર્કની ) સને 1644 માં સ્થાપી. ફ્રેંચ ઈસ્ટ અને વેસ્ટ ઇડિયા સેનીગાલ, અને ચાઇના કંપનીઓને જેડી દઈને છઠ્ઠી કંપની સને 1718 માં સ્થાપી હતી અને તેનું નામ “ઈડીસની કંપની ”પાડવું હતું. બીજીઓને બાતલ કરી એ કંપનીનેજ આપેલા હકેને બેગ રાજાના હુકમથી સને 1768 માં અટકાવ્યા હતા; અને એ કંપનીનો આખરે સને 1780 માં નૅશનલ ઍસેલ્ફીએ નાશ કર્યો. ઉનાકની પહેલી ઈસ્ટ ઈન્ડિયા કંપની સને 1912 માં અને બીજી 1970 માં ઊભી થઈ. ડેન લેકે ટાન્ડવીબાર અને સેરામપુરનાં સંસ્થાને મને 1616 માં સ્થાપ્યાં હતાં, અને તે ડેન્માર્ક કનેથી અંગ્રેજે સને 1845 માં વેચાતાં લીધાં હતાં. હિંદની ભૂમિમાં ડેન લેકનાં બીજ સંસ્થાનો પિટ ને, અને મલબાર કીઠ ઈડાવા અને હચરી હતાં. સને 165 માં સ્કોટલેકે જે કંપની ઊભી કરી હતી તેને ઉત્પન્ન થયા પહેલાં મરી ગયેલી ગણી શકાય. “ફિલિપેન દ્વીપોની બાદશાહી કંપની' ને સને 1733 માં પેનના રાજાએ સનદી મંડળી કરી હતી તેને હિંદ ભૂમિ જોડે થોડાજ વહેવાર હતો. એ કંપનીથી “આપ્ટેડ કંપની” વધારે અગત્યની હતી. પણ તે થોડી મુદત રહી. એ કંપનીને આસ્ટ્રિઆના શહેનશાહ 6 ઠ્ઠા ચાર્લ્સ સને 1723 માં સનદી મંડળી બનાવી. એ કંપનીને આડતિયા મુખ્યત્વે વલંદા અને અંગ્રેજી કંપનીઓની નોકરીમાં રહેલા શખ્સ હતા. પણ યુરોપના ભારે દરિયાઈ લશ્કરવાળા દેશે સામા થયા તેથી વિયેનાના દરબારને સને ૧૭૨૭માં એ કંપનીની સનદો અમલ સાત વરસ લગી બંધ રાખવાની જરૂર પડી. જોખમ ભરેલી હયાતી ભગવ્યા કેડે આસ્ટેડ કંપનીએ સને 1784 માં દેવાળું કહાડયું. પૂર્વ હિંદના વધતા જતા વેપારમાં ભાગ લેવાને આર્િઆની સરકારે મરછ જણાવ્યાથી એકંપની એટલી મુદત ટકી રહી. હિંદ છેડે દરિયાઈ પાર કરનારી યુરેપની છેલ્લી પ્રજા સ્વીડન અને પ્રશિઆના લોક હતા. ખાસ્ટેડ કંપનીનું કામકાજ થોડી મુદત લગી બંધ પાડયું ત્યારે તેના કેટલાક નોકર રોજગારી ખાઈ બેઠા. સ્ટેકહામના રહીશ હેત્રિ કેનિંગ
