________________ 19 ચોવીસ પરગણાનું દાન. ધારણા હતી, પણ તેમની બેશુમાર માગણીને પૂરું પડે એટલું ધન ન હતું તિથી ઠરાવેલી રકમથી અર્ધી લઈ તેમને સંતોષ માનવો પડશે. આ ઓછી કરેલી રકમના એક તૃતીયાંશને પટે પણ દાગીના લેવા પડ્યા, કેમકે વિષે પાડેલું કે લગડી રૂપે તેનું રૂપું ખજાનામાં રહ્યું ન હતું ચોવીસ પરગણાનું દાન, ૧૯૫૭–એજ વખતે કલકત્તાની આસપાસના વિશાળ પ્રદેશની જમીદારી નવાબે કંપનીને આપી. એ પ્રદેશ હાલ ચોવીસ પરગણાને નામે ઓળખાય છે. જમીનદારના હકને જમીદારી કહે છે. આ પ્રદેશનું ક્ષેત્રફળ 482 રસ મેલ હતું. 1757 માં કંપનીને માત્ર જમીદારીના હક મળ્યા એટલે ખેડુતો પાસેથી જમીનનું ગત ઉધરાવવાનો હક અને તેની જોડે લાગેલા વસૂલાતના કાયદા અમલમાં લાવવાનો અધિકાર મળ્યો. ને તે એવી શરત કે ઊધરાવેલ જમીન વેર, નવાબને, દિલ્હીના પાદશાહના પ્રતિનિધિ તરીકે ભરપણું ૧૭૫૮માં નવાબના નામના ધણીએ એટલે દિલ્હીના પાદશાહ એ જમીન દલાઈવને બક્ષિશ કર્યો. એમ કલાઈવ જે કંપનીને નેકર હતિ તેને જમીનદાર ઉપરી બન્યો. આ લશ્કરી જાગીર કે જેનું નામ પાછળથી કલાઈવની જાગીર પડ્યું તે વિષે - ગળ ઈંગ્લાંડમાં તપાસ ચાલીકંપનીના ઉપરી કે સ્વામી તરીકે આ મિકતપરના લૉર્ડ કલાઈવના દાવા પર ૧૭૬૪માં વાંધો લેવામાં આવ્યા; અને જ્યારે તે બંગાળામાં પાછા આવ્યા ત્યારે 1765 માં નવી સનદ આપવામાં આવી, તેમાં વગર શરત એ જાગીરપર દશ વર્ષ સુધી કલાઈવનો ભગવટે બહાલ રાખ્યા, અને ત્યારપછી તે યાવત્ ચંદ્ર દિવાકરૌ કંપનીને મળે એ ઠરાવ થયો. આ પટો 1765 ના આગસ્ટ મહિનાની 12 મી તારીખે બાદશાહે મંજુર કર્યો તેથી લૉર્ડ કલાઇવ અસલ આપેલી જાગીરને પૂરી મજબુતી મળી. એ વડે કંપનીને એતિ વીસ પરગણ, જાગીર મિલકત પ્રમાણે હમેશ માટે મળ્યાં. 1757 માં એ પરગણાં પહેલાં કંપનીને આપવામાં આવ્યાં ત્યારે તેઓની જમાબંદી 2,22,958 રૂપિઆ કરાવી હતી. 1765 થી એ રકમ લૉર્ડ કલાઈવને તેના મરણ (1774) સુધી મળી અને ત્યાર પછી કુલ માલિકી હકક કંપનીને હાથ ગયા.
