________________ 198 હિંદમાં બ્રિટિશ રાજ્યની સ્થાપના પડે નાહિંમત થઈ ઉટ ચડી નાંઠે, તેનું આખું લશ્કર બિનકારણ એકાએક હબકી જઈના, અને પિતિ મોટી જીત મિળવી એવું કલાઈ વને માલુમ પડયું. મીરજાફરના ધેડે સવારે લડાઈ ચાલતી હતી ત્યારે ઢચુપચુ રહ્યા હતા અને તેમને દૂર રાખવાને તેમના ઉપર કલાઈ ગેળીઓ મરાવી હતી; તેઓ અંગ્રેજની છાવણીમાં સામિલ થયા અને નવાબની રાજધાની મુર્શીદાબાદનો રસ્તો ખુલ્લો થયો. મીરાફ૨, 1757 –પ્લાસી ની લડાઈ ૧૭પ૭ ના જૂન માસની 23 મી તારીખે થઈ. 1857 નો બળવો પૂર જેરપર હતો ત્યારે આ વરસે વરસે આવેતિ દિવસ સંભારવામાં આવ્યો હતો. હિંદમાં બ્રિટિશ બાદશાહતનો આરંભ એ તારીખે થયો એવું ઈતિહાસમાં મનાયું છે. પણ આ ફતહનાં પરિણામ મુકાબલે નાનાં હતાં, અને કેટલાંક વરસ સખ્ત લડાઈઓ લડયા પછીજ બંગાળીઓએ પણ અંગ્રેજ ફેજની સરસાઈ માની, તોપણ તરત તિ કેાઈ સામું થયું નહિ. ડખેની રીત મુજબ વર્તી કલાઈ પોતાના નોમિલા મીરજાફરને મુર્શીદાબાદમાં નવાબની ગાદી એ બેસાડશે, અને તેની મંજરીનું ફરમાન મુગલ દરબારથી મેળવ્યું. એ મિટી પદવીએ ચડાવ્યા પેટે મીરજાફર પાસેથી ઘણી મોટી રકમ પડાવી. કંપનીએ પોતાના નુકસાનને બદલે એક કરોડ રૂપિઆ ભાગ્યા. કલકત્તામાં વસનારા અંગ્રેજોને સારૂ પચાસ લાખ, હિંદુઓને માટે વીસ લાખ, અને આર્મેનિયનોને વાતે દશ લાખ રૂપીઆ માગ્યા, પચીસ લાખ દરિયાઈ લશ્કરને અને પચીસ લાખ જમીનનાં લશ્કરને માટે માગ્યા. કોન્સિલના મેમ્બરને મળ્યા તેની વિગત - ડુંક ગવર્નર હતો તેને બે લાખ હંશી હજાર, અને કર્નલ કલા ઈવને પણ એટલી જ રકમ બેકર, વૉટ્સ અને મેજર કિલ્યાટ્રિક એમાંના દરેકને બે લાખ ચાળીસ હજાર મળ્યા. કર્નલ કલાઈવને વળી સેનાપતિ તરીકે બે લાખ રૂપિઆ અને ખાનગી " નજરાણું " તરીકે સેળ લાખ રૂપિઆ મળ્યા. કોન્સિલના બીજા મેમ્બરને પણ વધારાનાં “નજરાણા” મળ્યાં. વૉલ્સનને એવા નજરાણાના આઠ લાખ રૂપિઆ મળ્યા. કુલ ૨૬,૯૭,૭પ૦ પૌંડ અંગ્રેજ કોએ માગ્યા. હિંદની લત વિષે હજી અંગ્રેજોના મનમાં વિચિત્ર
