________________ રાજા શાલિવાહન ઈ. સ. 78. લોકને કાઢી મૂકવા પ્રયત્ન કરી કેટલાક હિંદી રાજાઓએ કીર્તિ મેળવી છે. તેમાં સર્વથી પ્રખ્યાત માળવામાંની ઉજન નગરીના રાજા વિક્રમાદિત્ય છે. હિંદમાં મોટા મોટા શક એટલે ઇતિહાસની સા ગણવાના ક્રમ છે, તેમાં એક એણે મેળવેલી છતના માનને અર્થે ચલાવ્યા હોય એવું મનાય છે. એ ક્રમને સંવત્ કહે છે, અને તે ઈ. સ. પૂ. 57 થી શરૂ થાય છે. એનો સ્થાપનાર હજી લગી વિક્રમાાિ oi " એટલે શક કને અરિ કહેતાં શત્રુ, એ નામે ઓળખાય છે. તે જેમ મહાવીર તેમજ વિદ્વાન રાજા હતા. તેણે પોતાની કને તે કાળના કવિઓ અને તત્વજ્ઞાની પંડિતને બેગા કર્યા હતા. એમાંના મુખ્ય વિદ્વાનો વિક્રમાદિત્યની રાજસભાના એટલે દરબારના “નવરત્ન” કહેવાતા.તેઓ એટલા બધા પ્રખ્યાત થયા કે પાછલા વખતમાં સર્વોત્તમ સંસ્કૃત કાવ્યગ્રંથો કે નાટક, અને તત્ત્વજ્ઞાન અથવા વિદ્યાના પુસ્તકોમાંનાં ઘણું પુસ્તકોના રચનારા તે આ ગણાયા, પરંતુ તે પુસ્તકોની ઇબારત તથા હકીકત દેખાડી આપે છે કે તેઓ બહુ જુદે જુદે કાળે બનેલાં હોવાં જોઈએ. ખહું એ છે કે “વિક્રમાદિત્ય” એ કીનામ કે ખિતાબ છે, ને એનો અર્થ “પરાક્રમનો સૂર્યજ” થાય છે. એ ઉપનામ હિંદના ઈતિહાસમાંના કેટલાક મહીપતિઓએ ધારણ કર્યું છે, પરંતુ ઈ. સનની પૂર્વના પહેલા સકામાં જે વિક્રમાદિત્ય થયો ત એ સઘળાથી મેટો હતો. શક કિનાં ટોળાંના મારમાંથી સ્વદેશનો બચાવ કરવાથી મોટો,વિદાનને આશ્રય આપવાથી માટે, અને પોતાની યિતઉપર રૂડી રીત રાજ્ય કરવાને લીધે પણ તે મિટિ હતો. રાજા શાલિવાહન ઈ. સ. ૭૮.-આસરે સો વરસ પછી બીજે શુરવીર હિંદી રાજા શક લોકની સામો ઉઠે, તેનું નામ શાલિવાહન હતું. ઈ. સ. ૭૮માં તેના માનની ખાતર શક નામે બીજે સને સ્થાપવામાં આવ્યું. ઈ. સ. પૂ. 57 માં શરૂ થયેલ સંવત, અને ઈ. સન 48 માં શરૂ થયેલા શક, એ બને હિંદમાં ઈતિહાસની સાલો ગણવાની હજ પ્રસિદ્ધ રીત છે. પછીથી શક લોકની સામા થનારા–એ પછીનાં પાચસે વરસમાં હિંદનાં મોટાં ત્રણ રાજ્ય 12
