________________ જહાંગીર પાદશાહ. 17 જમાબંદીનું કામ કર્યું. તેનું નામ આજે પણ ગાળાના ખેડૂતના કોઈ ધરમાં અજાણયું નથી. વિદ્વાન અબુલ ફાજલ અકબરનો દીવાન (વસૂલાત ખાતાને પ્રધાન) હતો. તેણે આઈન-ઈ-અકબરીમાં રાજ્યની સ્થિતિનું પત્રક આપ્યું છે, તથા તેના સ્વામીના દરબારનું અને તેની દરરોજની હકીકતનું અસરકારક વર્ણન લખ્યું છે. હાલ તે વાંચતાં મનોરંજક લાગે છે. 1603 માં ટીલાત શાહજાદા સલીમની શીખવણીથી અબુલ ફાજલને કેઈએ મારી નાંખે અબુલ કાજલની હત્યાથી અકબરની વૃદ્ધાવસ્થાને કલંક લાગ્યું. જહાંગીર પાદશાહ 1605-1927 –અકબરના વહાલા દીકરા સલીમે તેના પિતાની પછી 1605 માં પાદશાહ થઈ 1927 સુધી જહાંગીર એટલે દુનિયાને જીતનાર નામ ધારણ કરી રાજ્ય કર્યું. એ બાવીસ વરસને અમલ એણે પોતાના પુત્રના બળવા બેસાડી દેવામાં, પોતાની બેગમની સત્તાને ઊંચે દરજે ચડાવવામાં અને જાતિ મોજમઝા કરવામાં ગાળ્યું. દક્ષિણમાં તેણે લાંબા વિગ્રહ ચલાવ્યા, પણ તેથી તેના બાપે મેળવેલા ભૂલકમાં થોડાજ વધારે થયાવિંધ્ય પર્વતની દક્ષિણે આવેલું હિંદ હજી ઉત્તરમાંની દિલ્હીની બાદશાહતથી જુદું રહ્યું. હાર પામ્યાં છતાં અહમદનગરના હબસી વજીર મલિક અંબરે તે રાજ્યનું સ્વતંત્રપણું જાળવી રાખ્યું. જહાંગીરના રાજ્યને અતિ તેને બંડખાર દીકરો શાહજાદો શાહજહાન દક્ષિણમાં નાશી ગયો હતો, અને મલિક અંબર જે મળી જઈ મુગલ સેનાની સામે વઢતો હતો. રજપૂતો પણ પાછા સ્વતંત્ર થવા લાગ્યા. 1614 માં પાદશાહની વતી શાહજહાને ઉદેપૂરના રાણું ઉપર જીત મેળવી, પરંતુ એ જીત અપૂણ હતી, અને તે માત્ર થોડા વખત ટકી. એ દમિયાન રજપૂતની ટૂકડીઓ પાદશાહી ફેજેમાં મુખ્ય મદદ આપનારી થઈ પડી. કાબુલમાં ફિતૂર થયું તે બંધ પાડવામાં શાહજહાને તેમના 5,000 સવારોએ મદદ કરી હતી. 1921 માં અફગાનિસ્તાનને કંદહાર પ્રાંત જહાંગીર કનેથી ઈશાનીઓએ ખુંચવી લીધે. જહાંગીરના અમલમાં મુગલાઈ રાજ્યના જમીનવેરાની ઉપજ 17 કરોડ રૂપિઆ રહી, અને તેની કુલ પેદાશ 50 કરોડ રૂપિઆની હતી એવી ગણત્રી કરવામાં આવી છે.
