________________ શિવાજી ઈ. સ. ૧૬ર૭–૭. 169 પ્રાંતથી મુંબાઈ ઈલાકાના દક્ષિણ છેડાની લગભગ છે. એ કારણથી દિલહીથી આવતા મુગલ સરદાર અને દક્ષિણનાં સ્વતંત્ર મુસલમાન રાજ્યો મરાઠાઓની મદદ લેવાનો પ્રયત્ન કરતાં હતાં. મરાઠાઓની સહાયતાથી એ રાજ્યો મુગલ સેન્યાની સામે ઘણા સમયથી ટર્કર ઝીલી શકતાં હતાં. પરંતુ મુગલ સેન્યો પાછાં હઠતાં એટલે મરાઠાઓ તે સ્વતંત્ર મુસલમાની રાજ્ય જીતવાને જતા. તેમ વળી મુગલ સરદરે જ્યારે મરાઠાઓ જોડે મળી જતા ત્યારે તો એ સ્વતંત્ર મુસલમાની રાજ્યોને જીતી શકતા. . શિવાજીઃ ઈ. સ૧૨૭-૧૧૮૦-મરાઠાને મોટે સરદાર શિવાજી પોતાનું બળ જાણતા હતા. છળભેદથી, ખૂન કરવાથી અને સખ્ત લડાઈએથી તેણે દક્ષિણ હિંદનું ખરેખરું ઉપરીપણું મરાઠાઓને મેળવી આપ્યું. પશ્ચિમ ઘાટમાં આવેલા કેટલાક છતાય નહિ એવા ડુંગરી કિલ્લામાં તેણે પોતાને નિર્ભયપણે મુકામ રાખ્યો ને તઓમાંથી ઉતરી તે સવારી કરતો. તેનું લશ્કર કસાયેલાં ટટ્ટપર બેસનાર અને ભાલા રાખનાર હિંદુ સવારનું હતું. એ સવારે દક્ષિણ હિંદના ધણુઆતી ખેતી કરનારા ખેડુતો હતા. ખેતીને અનુકૂળ હોય એવા વરસના હરકોઈ ભાગમાં તેમને જોઈએ તે વખતે વિખેરી શકાય અથવા ક્ષણવારમાં ભેગા કરી શકાય. તેઓને રાપણીના અથવા કાપણીના વખત શિવાય સદા લડાઈપર જવાની ફુરસદ હતી. એ કારણુથી શિવાજીના તાબામાં અસંખ્ય માણસ હતું, અને જાદુનું લશ્કર રાખવાને તેને ખર્ચ પડતા નહિ. એ માણસે લેઈત પિતાના દુશ્મન પર એકાએક હલે કરી તેમની પાસેથી ખડણી લેતો અથવા તેમને કાલકરાર કરવાની ફરજ પાડતો. પછી સિપાઈબાને પગારને પેટે લૂટમાંથી હિસ્સો આપી મોટા ભાગ પતે રાખી તે પોતાના ડુંગરી કિલ્લામાં પાછો જતો. સને 1958 માં તેણે બિજાપુરના સરદારને એક કપટસ્થળમાં આવવાને લલચાવી તેની જોડે મિત્રાચારીની વાત કરતાં તેનો ઘાત કર્યો અને તેના સભ્યો ઘાણ વાળ્યો. સને 1962 માં તેણે મુંબાઈ ઈલાકાના છેક ઉત્તર છેડા લગી સવારી કરી પાદશાહી સુરત શહેર લુચ્યું. તેણે સને ૧૯૬૪માં 22
