________________ 156 મુગલવંશ. દક્ષિણ હિંદ ધીમે ધીમે છતાયું–પાસિકા સૂધી તેના મોટા પ્રયત્નો રદ ગયા. બિજાપુર અને ગેલન્દા છતાયાં નહિ. ૧૯૭૦માં મરાઠી સરદાર શિવાજીએ દક્ષિણ હિંદના મુગલાઈ પ્રાતિમાંથી ચોથ ઊઘરાવી, એટલે તે પ્રાંતિની પેદાશમાંથી ચે ભાગ ખંડણું તરીકે લીધે; અને 1674 માં તેને રાજ્યાભિષેક રાયગઢમાં થયા, પછી તે સ્વતંત્ર મહારાજા છત્રપતિ બન્યા. 1980-1981 માં રજેબનો બંડબાર દીકરો શાહજાદ અકબર મરાઠી ફેજમાં દાખલ થયો. ઓરંગજેબને લાગ્યું કે ઉત્તરનો સુન્દર મહેલ છેડી દક્ષિણમાં જઈ લશ્કરી તંબુમાં વાસ કર, યતિ દક્ષિણ જીતવાની ઘણું વહાલી યોજના છાડી દેવી. પછી વિચાર કરી તેણે સવારી કરવાની તૈયારી કરી. આગળ કદી નહિ ગયેલી એવી માટી દબદબાવાળી ફોજ પિતાની જોડે લઈ જવાને તૈયાર કરી. 1983 માં આ મિટી સેના સહિત તે દક્ષિણમાં આવ્યા, અને પોતાની કારકીર્દીને બાકીનો અદ્ધભાગ એટલે 24 વરસ ત્યાં લડવામાં ગાળ્યા. લાંબા વખત લગી સામે લડ્યા પછી ગોલકાંદા અને બિજાપુર પરાભવ પામ્યાં, અને અતિ 1688 માં તેઓ મુગલાઈ બાદશાહતમાં ભળી ગયાં. મરાઠા, 1688 થી ૧૭૦૭–પરંતુ દક્ષિણનાં પાંચ મુસલમાની રા માંનાં આ છેલ્લાં રાજ્ય છતાવાથી મરાઠાને પોતાનું કામ કરવાને જગા ખુલ્લી થઈ. મરેઠાના હુમલાથી એ બે મુસલમાની રાજ્યની એવી હાલત થઈ ગઈ હતી કે ઔરંગજેબ તેઓને ખાલસા કરી શકે. પાદશાહે પોતાના જીવતરનાં બાકીનાં વીસ વરસ (1988-1007) સુધી આ વૃદ્ધિ પામતા હિંદુ મરાઠી રાજ્યની સામે વિગ્રહ ચલાવ્યા. તમને સૌથી પહેલા મેટા નાયક શિવાજીએ 1674 માં પડે મહારાજ છત્રપતિ થયાનાં જાહેરનામાં કર્યા હતાં; તે 1680 માં મરણ પામે. 1688 માં તેની પછી તેની ગાદીએ બેસનાર તેના કરા સંભાળને ઝાલી કૂરપણે ઓરંગજેબે મારી નાંખ્યા મરાઠાના પુષ્કળ કિલ્લા સુદ્ધાં તેમની રાજ્યધાની કબજે કરી; અને નવા સકાના પહેલા વરસમાં તો મરાઠાને લગભગ નિર્મળ કરી નાંખ્યા હોય તેમ ભાસતું (1701). પણ નાસતા ભાગતા નિયમ વગરની કેટલીક લડાઈ
