________________ ઔરંગજેબની ઉપજ. 159 લગી તેમની જોડે વિગ્રહ ચલાવ્યો. કેઈવાર રજપૂતાનાને ઊજડ કરતો અને કોઈવાર પોતાને અને પિતાની કેજને ખરૂં બુદ્ધિબળ અને ભારે સાવધપણું વાપરી વિનાશમાંથી બચાવી લેતા. 1680 માં તેનો બંડાર કરો શાહજાદા અકબર પોતાના લશ્કર સહિત ૨જપૂતોને જઈમળે. એ વરસથી રજપૂત સગલાઈ પાદશાહતથી સદૈવ તા રહ્યા; અને જે હિંદુ શોર્ય મહાન અકબરની શક્તિ વધારનાર હતું, તે રંગજેબના અને તેની પછીના પાદશાહના વિનાશનું એક કારણ હતું. જેપુર, જોધપુર, અને ઉદેપુરનાં રજપૂત સંસ્થાનમાં પાદશાહે લૂટ અને કતલ ચલાવી. ૨જપૂતએ માળવાના મુસલમાની પ્રતાને ઊજડ કરીને, મસીદેને ભાંગી બેડેાળ કરીને, મુલાઓને એટલે ઈસ્લામી ધર્મગુરૂઓનું અપમાન કરીને, તથા કુરાનને બાળીને વિર વાળ્યું. દક્ષિણદેશ જ્યાંથી તે પાછા આવવા પામવાનો નથી ત્યાં મિટું લશ્કર લઈ જઈ શકાય માટે રજપૂતો સાથે પાદશાહે 1981 માં જેવી તેવી સલાહ કરી. પણ હિંદુની પ્રીતિ મેળવવાની અને તેમને પોતાની સુસલમાન સૈયત જોડે એક બાદશાહતમાં ભેળી દેવાની અકબરની રાજ્યનીતિનો હવે અંત આવ્યો. રંગજેબની ઉપજ - આસામ વિના તમામ ઉત્તર હિંદની અને દક્ષિણ હિંદના વધારે મોટા ભાગની ઉપજ ઔરંગજેબને મળતી. તેના હિંદી પ્રાંતિનો વિસ્તાર લગભગ હાલના બ્રિટિશ મહારાજ્યના વિસ્તાર જેટલે હતો, પણ વડી સરકાર ઉપર તેમને સીધા આધાર છે હતા. એ પ્રાંતિ ખાતે ખર્ચ બાદ કરતાં દરસાલ જમીનનો ઉપજના 30 થી 38 કરોડ રૂપિઆ લહેણું કાઢવામાં આવતા-હમણુ બ્રટિશ હિદની જમીનની જે ઉપજ આવે છે, તે જેટલી મૂડીથી ખરીદ કરી શકાય તેનાથી એ રકમ ત્રણ ગણી છે. પરંતુ પોતાના લાંબા વિગ્રહને માટે દિલ્હીથી દક્ષિણમાં ગયા પહેલાં ઓરંગજેબનું બળ પૂર્ણ કળાએ હતું ત્યારે પણ લાગલગાટ કેટલાંક વરસમાં 38 કરોડની બહુ ભારે રકમ પૂરેપૂરી વસૂલ થઈ હોય તે વિષે શક છે; દક્ષિણમાં પા સદી રહ્યા છે તેના અમલના છેલા વરસમાં એ ઉપજ 30 કરોડ રૂપિઆ ગણવામાં આવી છે. વસુલાતના
