________________ 148 મુગલવંશ. બેગમ અરજહાન–જહાંગીરની કારકીર્દીમાં મુખ્ય સત્તા ચલાવનાર તેની બેગમ અરજહાન “દુનિયાનું તેજ” છે. એને નુરમહાલ મહેલનું તેજ” પણ કહે છે. ગરીબાઈમાં ઉછરેલીતો પણુતિ ઈરાની ઉમરાવ કળની હતી. અકબરના સમયમાં તે બેઉ ઊગતી જુવાનીમાં હતાં તે વારે એ સ્ત્રીની ફુટડાઈએ જહાંગીરનું મન મોહ્યું. પિતાના કુંવરથી દૂર કરવાને વૃદ્ધ પાદશાહે તે બાઈને કેાઈ બહાદુર સિપાઈવરે પરણાવી હતી. એ સિપાઈને બંગાળામાં ઊંચી પાયરીની નોકરી મળી હતી. જહાંગીર તપ્ત બેઠા તે વારે એ નારીને તલાક આપવાને ફરમાવ્યું. પણ તેમ કરવાની તેના વરે ના પાડી તેથી તેને તેણે કતલ કરાવ્યો. એ વિધવા બાઈને રાજમહેલમાં આણી, ત્યાં તે કેટલાક વખત લગી શીયળ વ્રત પાળી એકાંત રહી. પણ અતિ બેગમ રજહાં ‘દુનિયાનું તેજ' એવું નામ ધારણ કરી બહાર પડી. તેિણે પોતાના સગાને પિતાની આસપાસ રાખ્યા, અને મોજીલા જહાંગીર ઉપર પ્રથમ જે સત્તા તેિણે ચલાવી તે પાદશાહને લાભકારી હતી. પરંતુ પાદશાહી શાહજાદાઓ અને મુગલ સરદારે તેના પક્ષની અદેખાઈ કરતા તેથી કાવતરાં થયાં અને બંડ ઉડ્યાં. તેના વિજયી સેનાપતિ - હાબતખાનને 1626 માં પોતાના બચાવ ખાતર તેની સામા થવું પડયું. તેણે બાદશાહને ઝાલી નુરજહાં સહિત માસ લગી કેદ રાખ્યો. ખીજી સાલમાં (1627 માં ) તેના પુત્ર શાહજહાને અને તેના માટામાં મેટા સેનાપતિ મહાબતખાને ઊઠાલે બળવો ચાલતો હતા તેવામાં જહાંગીરનું મરણ થયું. જહાંગીરનાં લક્ષણ-હિંદમાં આવેલા પહેલ વહેલા બ્રિટિશ એલચી સર ટોમસ રોએ ખુદ જહાંગીરનાં લક્ષણ આબેહુબ વર્ણવ્યાં છે ( 1615). સરકારનું મધ્યસ્થળ આગ્રા જારી રહ્યું હતું, પણ પાદશાહી સૈન્ય કુચ કરતું તે વારે ભભકાદાર રાજધાની જેવું તે બની રહેતું. જહાંગીરને મત અા હતા કે મુસલમાની ધર્મથી અકબર બહુ ખુલ્લી રીતે છૂટો પડઘો હતો. નવા પાદશાહ બહારથી સુસલમાની ધર્મની રીતભાત પાળી તેને વધારે વળગી રહ્યો, તો પણ ધર્મ વિષે અંદરની લાગણી તેનામાં તેિના પિતા જેવી ન હતી. પોતાની રૈયતને
