________________ ઉપર * મુગલવંશ. તેના નાશનાં બીજ પણ રોપ્યાં. અકબરના વખતમાં જમીનની ઉ જ ૧ળા કરેડ તે વધીને શાહજહાનના અમલમાં રર કરોડ રૂપીઆ થઈ. એ વધારે મુખ્યત્વે નવા જીતેલા મૂલમાં હતા. પણ એ આંકડામાં કાશ્મીર અને અફગાનિસ્તાનના પાંચ પ્રતિની પિરાશ હતી. એ પાંચમાંના કેટલાક પ્રાતિ શાહજહાને બેયા. હિદની હદમાંહેની જમીનની પેદાશ મુગલાઈ રાજ્યને ર૦ કરોડ રૂપિ આની હતી. શાહજહાનના દરબારનો વૈભવ જોઈ યૂરોપના મુસાફરો વિસ્મય પામતા હતા. તેના મયૂરાસનમાંના તથા તે આસનનાં ચળકતાં પૂછડાંમાંનાં સ્વાભાવિક રંગ બદલતાં માણેકનીલમ(શની) અને પાના (લીલમ) ની કિસ્મત ઝવેરી તાવર્તિરે હા કરોડ રૂપિઆ કરી હતી. શાહજાદા રંગજેબનો બળવો, ૧૯૫૭.–અકબરના વેશમાં બંડાર પુત્રો થતા એ જાતની તેને માટે મિટી આફત હતી. જહાંગીર જેમ પોતાના માયાળ પિતા અકબરનો સામા બળવા કર્યા હતા, અને શાહજહાને જેમ જહાંગીરની સામા ફિતૂર મચાવ્યું હતું તેમ હવે શાહજહાનો વારો આવ્યો ત્યારે તેણે પોતાના કુટુંબનાં કાવતરાં અને બળવાને લીધે દુઃખ ભોગવ્યું. ૧૯૫૭માં ઘરડા બાદશાહ માંદો પડ્યો; અને ઔરંગજેબે પોતાના ભાઈઓ જોડે કપટી ઝઘડે કરી પોતાના બાપને પદભ્રષ્ટ કી, તથા 1658 માં પડે પાદશાહપદ ધારણ કર્યું. એ દુઃખી પાદશાહને તેણે સાત વરસ બંદીખાને રાખ્યો. શાહજહાન 1668 માં આગ્રા ગટમાં રાજhી તરીકે મરણુ પામ્યો. રંગજેબના અમલને વસવાર સાર. 158-177. 1658 શાહજહાનને પદભ્રષ્ટ કરી ઔરંગજેબ રાજ્ય હરણ કરે છે. 1658 રંગજેબ પિતાના ભાઈએ સુજ અને દારને હરાવે છે. જે સરદારને શરણે દારા ગયો હતો તેણે તેને પકડી - રંગજેબને આપ્યા, ઔરંગજેબે તેને મારી નાંખવા. 1660 ઔરંગજેબ અને સુજાને ઝઘડો જારી રહ્યું તેમાં આખરે સુજા આરાકાનમાં નાશી જાય છે અને દુઃખ પામી મરી જાય છે.
