________________ શહાજહાનના રાજ્યની " . દેત્યોએ મનમાં ગોઠવ્યો અને ઝવેરીઓએ પૂરેપુર, રિઅ. કિલામાં તેની મોટી મજિદ છે તે કદાચિત્ દુનિયામાં સૌથી વધારે સ્વચ્છ અને રમણીય પ્રાર્થનામંદિર છે. આ અને બીજી ઈમારતી કારીગરીની ખૂબીઓથી પોતાના દાદાના પાટનગરને શણગારી ન ધરાતાં તેણે રાજધાનીને ફરી દિલ્હીમાં લઈ જવાની યોજના કરી અને તે શહેરને અનુપમ ઠાઠમાઠવાળાં મકાનેથી શોભાયમાન કર્યું. તેની મોટી જુમ્મા મસ્જિદતિના અમલના ૪થા વરસમાં બંધાવવા માંડી અને 10 મા વરસમાં તે પૂરી થઈ. દિલહીને મહેલ, હાલ કિલ્લાનું કામ બજાવે છે, તે ૧૬૦૦૮૩૨૦૦ફુટ સમાંતરબાજાચેખૂણુ જગા રેકે છે, અને તમાં આરસ અને સારા પાષાણુની ઉત્તમ નકદાર અને કીમતી ઈમારત છે. ઊંડા દરવાજામાં થઈને મહેરાબદાર દિવાનખાનામાં જવાયછે, અતિ મોટા (ગાયિક કાથિલ) ગાથિક બાંધણુના ખ્રિસ્તી દેવલને મધ્ય ભાગે આવેલા ઘુમટની માફક તે દીવાનખાનાની ઉંચાઈ બે મજલા છે, અને તેની લંબાઈ 375 ફુટ છે-શિલ્પકળાને ઈતિહાસ કર્તા ફરગ્યુસન કહે છે કે “હરકોઈ ઠેકાણાના મહેલના દરવાજામાં એ દરવાજે શ્રેષ્ઠ છે.” “દિવાન-ઈખાસ” એટલે ખાનગી મુલાકાતનું એવાન (મહેલ) નદીને તીરે આવી રહ્યું છે. એમાં ઘણું ચતુરાઈભરેહું નાજુક જડાવકામ અને અદ્ભુત નકશીકામ છે. શાહજાહાને પોતાની કારકીર્દીનાં ઘણું વરસ દિલ્હીમાં ગાળ્યાં અને એ શહેરને શણગારી એવું તૈયાર કીધું કે તેની પછી પાદશાહ થનાર ઔરંગજેબના સમયમાં દુનિયાની સઘળી રાજધાનીઓ કરતાં વધારે સુન્દર એ નગર બની રહ્યું હતું. દિલ્હીની બાંધણુઓ ઉત્તમ રૂપાળી છે, તે પણ અકબરે ચહુલા રાતા પત્થરનો કિલ્લે આગ્રામાં છે, તેનો ભવ્ય દેખાવ, બહાર નીકળી આવતી નકશી, અને ચાર ખંડની હિંદુ બાંધણીને ઠેકાણે શાહજહાનનો આરસની ઈમારતમાં કાંઈક નાજુક સુન્દરતા છે. રાહજહાનના રથની પેદાશ –શાહજહાનના સમયમાં મુગલાઈ રાજ્યનું બળ અને ભભકે વધારેમાં વધારે હતા. તેની પછી તેના કર ઔરંગજેબે રાજ્યને વિરતાર વધાર્યો, તે પણ તેની જોડે
