________________ અકબરનો નવો ધર્મ. 143 સાવ્યું, જમનાના મોટા જળમાર્ગ ઉપર આગ્રાનું વધારે સારું સ્થળ જોઈને પાછળથી તેણે એ ઇરાદો બદલ્યા 156 માં તેણે આગ્રા ગઢ બે ધાવ્યો. તેને રાતી રેતીના પત્થર (રેડમાન્ડસ્ટેન) નો કોટ હજી લગી મોટા દબદબાથી જમના ઉપર ઝઝુમી રહ્યો છે. દક્ષિણ હિંદ માં અકબરના પ્રયત્નો–દક્ષિણ હિંદમાં મુગલાઈ રાજ્ય સ્થાપવાની તેની કોશિશ એવી સારી રીતે પાર પડી નહિ. એ કોશિશનો આરંભ 1586 માં થયો, પરંતુ અહમદનગરની મુસલમાન રાણું ચાંદબીબીની બહાદુરી અને રાજકાજની દેશીરીથી તે મિથ્યા થઈ. દક્ષિણમાં હબસી અને ઈરની પક્ષ હતા, પતિએનો એ બીબીએ ચતુરાઈથી સંપ કરાવ્યો અને વિજાપુર વિગેરે દક્ષિણના મુસલમાની સંસ્થાને જોડે સંપ કરી પિતાના બળમાં વધારો કર્યો. 1599 માં અકબર પડે કે જ લઈ તે બાઈની સામે યુદ્ધ કરવાને ગયો; અહમદનગરની કેજે ફિતૂર કરી ચાંદબીબીનું ખૂન કર્યું; તો પણ શાહજહાંના અમલમાં 1636 સુધી એ રાજ્ય છતાયું નહિ. અકબરે ખાનદેશને તાબે કર્યો અને તેને પોતાના રાજ્ય સાથે જોડી દીધું. આ લાભ કે ન ટકે એવો હતો. ત્યાર પછી જીતવાનું કામ બંધ કરી તે ઉત્તર હિંદમાં પાછા ગયો. કદાચિત્ તેણે એમ ધાર્યું હશે કે દક્ષિણ દેશ છતવાને જોઈએ એટલું સામર્થ્ય મારી નવી પાદશાહીમાં નથી. અકબરનું મરણ–અકબરના જીવતરનાં પાછલાં વરસ તેના કટુંબનાં કાવતરાંથી અને તેના પ્રિયપુત્ર સલીમ જે પછવાડેથી જહાંગીર નામે પાદશાહ થયો તેની બદચાલથી બેદકારક થઈ પડયાં. 1605 માં તેનું મૃત્યુ થયું. સિકંદ્રાના ઉમદા રોજામાં તેના શબને દાટયું છે. એ રોજામાં બોદ્ધ ધર્મના દેવલને ઘાટ અને અરબી નકશીની મેળવણું જોવામાં આવે છે, તે મુગલાઈ રાજ્યના સ્થાપનાર અકબરને મિશ્ર ધર્મ બતાવે છે. જે સાદા આરસની શિલાની એ અકબરની લાસ છે તેના માનકાજે તે પર ઓઢાડવાને જટિશ વાઈસરાય લૉર્ડ નબુકે 1873 માં ચાદર આપી હતી. અકબરનો નવો ધર્મ-અકબરે હિંદનાં મન મેળવી લીધાં અને
