________________ ધરવંશ, ૧૧૫ર–૧૧. 17 લતાને તુરત તેને બક્ષીસ આપી અને તે રસ્તે થઈને જનારા કાફલાનું રક્ષણ કરવાને સવાર મોકલ્યા. કવિઓની બુજ જાણ મહમુદ તમને આશ્રય આપતિ, અને તેની ઉદારતાની ખબર સાંભળી ફિદશી તેના દરબારમાં ગયો. એ કવિનું શાહનામું એટલે પાદશાહના ચરિત્રનું પુસ્તક સાંભળી સુલતાન ખુશી થય ને તે પૂરું થયે દરેક બેત એટલે શકને માટે એક દામ (દહમ) આપવાનું વચન આપ્યું. એ વેળા સુવર્ણ દામ આપવાનો ઇરાદે હતો. ત્રીસ વર્ષપર્યત મહેનત કરી એ ઇનામ કવિએ માગ્યું. પણ સાઠ હજાર બેતિ થએલી જોઈ સુલતાને તને સેનાને બદલે 60,000 રૂપા દામ આપવા માંડ્યા. ફિદશીએ નાખુશ થઈ તેનું દરબાર તવું, અને તેના વિષે હસી ભરેલી કડવી કવિતા ડી. સુલતાન નીચ કુલની સ્ત્રીના પેટનો હતો એ બીના આજે પણ તે કવિતામાં વાંચીએ છીએ. મહમુદે આ હાંશી ભૂલી જઇને તે મહાન વીરરસ કાવ્યને યાદ રાખ્યું, તથા પિતાની હલકાઈ ને માટે પસ્તાવો કરી કવિને એક લાખ સુવર્ણ દામ (દિહીંમ ) મોકલ્યા. આ બક્ષિસ વખતસર આવી પહોંચી નહિ; કેમકે સુલતાનના માણસે સુનૈયાની થેલીઓ સહિત ફિદશીના શહેરમાં એક દર; વાજેથી પેઠા તે વેળા બીજે દરવાજેથી તેના શબને કબરસ્તાન ભણી લઈ જવામાં આવ્યું. ધરવંશ, ૧૦૫-૧૧૮૬-એફગાનિસ્તાનના પ્રાંત તરીકે પંજાબઢસે વરસ લગી મહમુદની પછીના ગાદીપતિઓને હાથ રહ્યો. અને ફગાનિસ્તાનનાં ધેર અને ગજની શહેરેની વચ્ચે ઘણા વખતથી કક્કી દુશ્મનાઈ ચાલતી હતી. ઈસ૧૦૧૦ માં મહમુદે ઘરને વશ કર્યું હતું; 1051 ને સુમારે ધારના હાકેમ ગજની જીતી ત્યાંના મુખ્ય માસેને પિતાના પાટનગરમાં ઘસડી લઈ જઈ ત્યાં તેમનાં ગળાં કાપ્યાં, અને કોટ બાંધવામાં કોલ કરવામાં તેમનું લેહી વાપર્યું. વારા ફરતી વેરનાં સાટાં કેટલીક વાર વાળ્યા પછી અંતે ૧૧૫ર માં ધારને જય થયો અને ગજનીની પડતી થઈ. મહમુદની ઓલાદનો છેલ્લે સુલતાન ખુશરૂ પોતાના રાજ્યની હદ બહારના પ્રાંતની રાજધાની લાહાર શહેર હતું તેમાં નાઠા. 1186 માં એ પણ તિની કનેથી છીનવી લીધું.
