________________ સોમનાથનું ખેદાન મેદાન 115 ખર્ચમાં પોતાના ભરથાને મદદ કરવાને ઉંચી કળવાન નારીઓએ પોતાનાં ઘરેણું ગળાવી આપ્યાં, અને ગરીબ બાયડીએ રૂ કાંતવાથી થયેલી કમાઈ ભરી. મોટું યુદ્ધ થયું તેમાં ઈસ્લામી ફેજનું નસીબ અણી પર આવી રહ્યું હતું. અયોધ્યા અને માળવા સૂધીના હિંદુ ભૂપતિએ ભેગા મળી લડવા આવ્યા છે એ જોઈ મહમુદે દહેશત ખાઈ પિશાવરની પાસે પોતાની છાવણીની આશપાશ ખાઈ બેદાવી મરચા બંધાવ્યા. એમાંથી એકવાર બહાર ધસી આવી ૨જપૂત સેનાપર છાપ માર્યો તેમાં તેની હાર થઈ અને વગડાઉ ઘક્કર લેકે તેની છાવણીમાં ઘુશી જઈ આસરે ચાર હજાર મુસલમાનોને વાઢી નાખ્યા. સોમનાથનું મેદાન મેદાન, ઈસ-૧૦૨૪-પરંતુ દરેક સવારીને એતિ હિંદમાં મુસલમાની સત્તાનું બળ વધતું ગયું. થાણેશ્વર અને જ ગરકેટ જેવાં હિંદુ દેવામાંથી મહમુદ બેસુમાર ધન હરી ગયા; અને સોળમી અને સર્વથી વધારે પ્રખ્યાત સવારી તેણે ગુજરાતમાં આવેલા સોમનાથના દેવાલય પર કરી (ઈ. સ. 1024). ઘણાક સિપાઈની કતલ થવાથી તેની ફેજને કેટલીકવાર પાછા હઠવું પડયું તે પણ અંતિ સોમનાથ પાટણ તેને હાથ આવ્યું. પાંચ હજાર આદમીને મુએલા મુકી હિંદુ જોદ્ધા તેમાંથી નીકળી હોડીમાં બેશી સમુદ્રવાટે જતા રહ્યા. હિંદના જુદા જુદા ભાગોમાં બાર જ્યોતિર્લિંગ હતાં તેમાંનું એક એ સોમનાથનું પ્રસિદ્ધ લિંગ હતું. પણ મહમુદે “મૂર્તિખંડન કરનાર” એવો ઈલકાબ ધારણ કરવાથી આ કાળના ફારસી ઈતિહાસ રચનારાઓએ તેની પવિત્ર ધર્મલાગણી જણાવવા સોમનાથની લૂંટસંબંધી એક કહાણી ધીમે ધીમે જેડી છે. એ બનાવ બન્યા તે વખતના લખાયલા હેવાલમાં એ લિંગને અણુધડ પથરે કહ્યું છે. એ વાત ભુલી જઈફરિસ્તા નામના તવારીખકર્તાએ જણાવ્યું છે કે મહમુદ દહેરામાં પેઠા ત્યારે પૂજારાઓએ અરજ કરી કે લિંગને સહીસલામત રહેવાદો અને તેને બદલે બહુ ભારે રકમ આપીએ લો. મૂર્તિના વેચનાર કરતાં મૂર્તિખંડન કરનારનું નામ મેળવવાને હું વધારે ચાહું છું એમ બાલી મહમુદે પિતાની ગદાનો ઘા કરી લિંગને ફાડી નાંખ્યું. તત્કાળ તિના પેટમાંથી ઝવેરનો મોટો ખજાનો નીકળ્યો. પૂજારા બહુ ધન આપવા
