________________ 136 પ્રથમ આવેલા વિજયી મુસલમાને. રાજ્યનો નક્કી અંત આણું તેને ખાલસા કરી દીધું. એ જ પ્રમાણે પશ્ચિમ દિમાંના મોટા પ્રાંત ગુજરાત સ્વતંત્ર મુસલમાની રાજ્ય બન્યું હતું, અને તે 1371 થી બમેં વરસ લગી ટકી રહ્યું. 1573 માં અકબરે તેને કર્યું. માળવાના મુસલમાન હાકેમ પણ આપ અખત્યારી થઈ સુલતાન બન્યા હતા. 1531 માં એ રાજ્યને ગુજરાતના સલતાને જતી પોતાના રાજ્યમાં જોડી દીધું. સેના અને લાદીવિશના પહેલા રાજાના તોફાની અમલમાં ગંગાના પ્રદેશના મધ્યભાગે આવેલા જઉનપુર અને તેની જોડે વારાણસીના મૂલક પણ 1393 થી 1478 સુધી સ્વતંત્ર મુસલમાની રાજ્ય રહ્યાં. દિલ્હીમાં પહેલા થયેલા રાજ્યની નબળાઈ–પ્રથમ થયેલા દિલ્હીના મુસલમાન હાકેમની સ્થિતિ ઘણું મુશ્કેલી ભરેલી હતી. તુર્ક, પઠાણ, અને તાતાર લોકનાં ધાડાં ડુંગરી ઘાટને માર્ગે એક પછી એક ઉતરી આવી તેમની પહેલાં આવેલા પોતાના ધર્મવાળા સવારી કરનારા કનેથી હિંદ છીનવી લેતાં. એ કારણથી દિલ્હીનું રાજ્ય ત્રણુ પ્રકારના સંકટથી સદા ધેરાયલું હતું. પહેલું, મધ્ય એશિઆમાંથી ચઢી આવનારા મુસલમાનોની નવી સવારીએ; બીજું, હિંદની અંદરના ફિતૂરી સુસલમાન સરદારે અથવા હાકેમ; ત્રીજું, પ્રથમ થયેલા દિલ્હીના હાકેમ હિંદુઓની જે જાતિનાં મન મેળવી લીધેલાં નહિ અથવા જેમને કચરી નાખેલી નહિ તે જાતિ. દિલ્હીના રાજ્યની મૂળની નબળી સ્થિતિ મટાડવાનું તથા હિંદુઓને રાજ્ય કારભારમાં સામિલ કરી પરદેશથી ચઢી આવનારા મુસલમાનેને તથા રાજ્યમાં વસનારી અતિ બળવાન સલમાન પ્રજાને અંકુશમાં રાખવાનું કામ મહાન અકબરને માટે રહ્યું હતું.
