________________ 104 સિદ્ધિ અને લોકની સવારીઓ. રહેમ કરવી જોઈએ. હિંદુ દર અગિયારો અપવાસ કરે છે; યુસલમાન રમાનામાં કરે છે, તમે એને માન્ય કરે છે તો બાકીના મહિના અને દહાડા કોણે કર્યું? * હિંદુના ઈશ્વરની નગરી ( ન્યારાસુસી કે કાશી), પૂર્વમાં છે. મુસલમાનના અલાનું શહેર (મા) પશ્ચિમમાં છે, પરંતુ તમારું પોતાનું હૃદય તપાસે, કેમકે મુસલમાન અને હિંદુ એ બેઉના પરમેશ્વર તિમાં છે. જ્યાં જુઓ ત્યાં બધામાં એકજ છે. દુનિયાને જે ભાવિક છે તિજ અલીને પૂજનારાનો તેમજ શમને પૂજનારાને પિતા છે. તે મારે સ્તો દેખાડનાર છે,તિ મારે ગુરૂ છે.” ચૈતન્ય ઈ. સ. ૧૪પ-૧૫ર–ચેતન્યનો જન્મ સન ૧૪૮પ માં થ. બંગાળ અને ઓરિસ્સા દેશોમાં એણે જગન્નાથની ભક્તિની જેકે વેણુવા મતનો ફેલાવો કર્યો. એની આખી જીદગીમાં અદ્ભુત વાત અને ચમત્કાર થયા છે. ચારસે વર્ષ થયાં તે વિષ્ણુનો અવતાર મનાઈ પૂજાય છે. એનું જન્મચરિત્ર એના વિશેની દંતકથાઓથી એટલું બધું ભરપૂર છે કે તેમાંથી તે આચાર્યની ખાનગી હકીકતો વિષે આપણે થોડું જાણુએ છીએ. માત્ર એટલું જાણવામાં આવ્યું છે કે તે બંગાળાના નદી આ ગામમાં વસનારાઈ રાઘસુનો પુત્ર હતિ. જુવાનીમાં કોઈ પ્રખ્યાત ભક્તની બેટીને તે પર હતિ. ચોવીસ વર્ષે સંસારત્યાગ કરી ગૃહસ્થાશ્રમ તળ ઓરિસા દેશમાં ગયો અને ત્યાં પિતાને બાકીને ભવ ધર્મબોધ કરવામાં ગાળ્યો. ઈ. સ. ૧૫ર૭ માંતિ અદશ્ય થતિ પણ એના મતની પુરતી સાબીતી મળે છે. તેને અભિપ્રાય એ હતો કે બધા આદમી ભકિત કરી શકે, અને સધળી ના ભકિતથી સરખી શુદ્ધ થઈ શકે છે. સંપૂર્ણ આસ્થા અને નિરંતરભજન એ તેના પંથને મુખ્ય બંધ હતો. પૂજનક્રિયાથી નહિ પણ દવાન મોક્ષમાર્ગ મળે. ધર્મગુરૂની આજ્ઞા માનવી એ તિના પંથનું એક મુખ્ય લક્ષણ છે, પરંતુ તેણે પોતાના શિષ્યોને તાકીદ આપી છે કે ગુરૂઓને બીજા પિતા માની પૂજ્ય ગુરુવા, દેવપ્રમાણે પૂજવા નહિં. હિંદના બીજા બધા ધર્મમાર્ગોની પેઠે એના સંપ્રદાયની મેટી મતલબ પણ આત્માની મુકિત છેપૃથફ જીવને નાશ એ મુક્તિ નથી, પણ દેહના કલંક, ખામી અને દુષ્ટ વાસનાથી તદન છુટાં થવું તિજ મુક્તિ છે એવું તેનું મત હતું.
