________________ કબીર. ઈ. સ.૧૭૮૦–૧૪ર. 103 કાઢવાથી રાજા વિષ્ણુવ થયો. એ આચાર્યને કાળ થયા પહેલાં એમના ભએ સાત મઠ બાંધેલા કહેવાય છે. એમાંના ચાર આજપર્યંત રહ્યા છે. રામાનંદ ઈ. સ. ૧૩૦૦-૧૪૦૦–રામાનુજ સ્વામીની પછીતમની ગાદીએ બેસનાર પાંચમા આચાર્ય રામાનંદ હતા. એમણે તેમના મત ઉત્તર હિંદમાં ફેલાવ્યા. એમની રહેવાની મુખ્ય જગા કાશીમાં એક મઠમાં હતી, પણ ત્યાં હમેશા પડી ન રહેતાં દેશદેશ પ્રવાસ કરી એછે વિણ એક અદ્રિતીય પરમેશ્વર છે એવો બેધ કર્યો. એણે બાર મુખ્ય શિષ્ય ઠરાવ્યા. તેઓ બ્રાહ્મણ કે ક્ષત્રિય નહોતા, પણ નીચવર્ણ હતા. તે મને એક ચમાર હતિ, એક હજામ હતિ, અને જે સર્વથી વધારે પ્રખ્યાત થયો તે શાળવીનો છોકરો કહેવાતા હતા. રામાનુજે મુખ્યત્વે શુદ્ધ આર્ય જ્ઞાતિઓને ઉપદેશ કર્યો અને ગ્રંથ બ્રાહ્મણોની (સંસ્કૃત) ભાષામાં લખ્યા. રામાનન્દ સાધારણ લેકેને બેધ કર્યો અને તેના માર્ગનાં પુરતકે લકની (હિંદી) ભાષામાં ચાયાં છે. ચાલતી હિંદી ભાષામાં સુધાર થયા છે, તે કંઈક ભાગે ગામડીઆ લોકનાં ગીત વડે, કંઈક ભાગે રજપૂત દરબારોના ભાટ ચારણનાં વીરરસ કવિતા વડે થયા છે, પરંતુ ઘણે ભાગે તો નવા લેકપ્રિય વિષ્ણુમાર્ગને બંધ કરવાનું વિધાની જરૂર જણાઈ તેથી થયો છે, કબીર. ઈ. સ. ૧૭૮૦-૧૪૨૦–રામાનંદના બાર ચેલામાં એક કબીર હતો, તેણે તેના મતને બંગાળામાં ફેલાવ્યાતેના ગુરૂએ જેમ બધી હિંદુ નતિને એક માર્ગમાં આણવાનો શ્રમ કર્યો તિમ તણે 15 મા સિકાના આરંભને સુમારે હિંદુ અને મુસલમાન બેઉ દાખલ થઈ શકે એવો પંથ સ્થાપવાનો પ્રયત્ન કર્યો. હિંદમાં વસનાર માત્ર હિંદુજ નથી એ જઈ કબીરે એ સામાન્ય ધર્મ સ્થાપવાની કોશિશ કરી. તિના સમ્પ્રદાયના ગ્રંથમાં માન્યું છે કે હિંદુનો પરમેશ્વર છે તેજ મુસલમાનને અહલા છે. તેનું સામાન્ય નામ અંતર્યામી છે, પછી તેને મુસલમાનના અલી નામે સે કે હિંદુના રામ તરીકે ભજે. કબીરપંથના શાસ્ત્રમાં લખ્યું છે કે “અલીખે અને રામ કૃપા કરી આપણને છંદગી આપી છે, અને તેથી આપણે પણ બધા જીવ ઉપર સરખી
