________________ હિંદુ મતને ધર્મને આધાર. દેનારાના મુસાફાનો દર એઝ કરવા માંડે. આર દે તારાના મહાજને હલકે હરે કામ કરવાની ના પાડી, અને છ અઠવાડીયાં બંધી પાળી. અંતે વધે પત્યો- બંને મહાજનોએ મળી ત્યાર પછી આપવાનો દર કરાવ્યો, અને સ્ટાંપના કાગળ પર તે કરાર કરી લીધું. તરૂણે ધંધામાં પહેલા દાખલ થાય તે વખતે ઊંચી નતિ કે મહાજનોમાં તેમની પાસેથી દાખલ કરવાની દસ્તૂરી લેવાનો રિવાજ અમદાવાદમાં છે. એ લવાજમની તથા નાતન ધારા તોડનારને દંડ કરવામાં આવે તેની ઉપજમાંથી મહાજનની ઉજાણું થાય છે, અને પિતામાંના ગરીબ કારીગરોને તથા માબાપ વિનાનાં છોકરાંને આશ્રય આપવામાં આવે છે. મહાજનને ઊપજ કરવાની ફાવતી એક રીત સુરતમાં એવી છે કે અમુક દિવસે એણે પાળ અને માત્ર એક દુકાન વાડી રાખવી. એ દુકાન ઉઘાડી રાખવાને હક હરાજ કરી તેની ઉપજમાંથી ઉજાણ કરવામાં આવે છે. એ મહાજને પોતાની કોઈ જાતને ભૂખે મરવા દેતાં નથી. આવી રીત તે એકમેકને મદદ કરનારી મંડળીની ગરજ સારે છે, અને ભીખારીનું પાલન કરવાના કાયદાનું કામ હિંદમાં બજાવે છે. નાત બહાર મૂકવાની સજાને હિંદુ ભારે માં ભારે સંસારી સજા ગણે છે. હિંદુ મતને ધર્મને આધાર-તોપણ નાતને આશરે રહેલું - સારી બંધારણ જ હિંદુમત છે એમ નહિ. એના સ્વરૂપમાં દેવપૂજાને આધારે રહેલું ધર્મનું બંધન પણ છે. જેમ હિંદના લોકની અનેક જાતો પરથી નાતો બની તેમ વિદનો ને સાદા માર્ગ, બુદ્ધિના શાંત મત, અને અનાર્ય લેકની બીહામણું ક્રિયા જાણે કુલડીમાં ગળાઈને એકરસ થયાં, અને તે મૂલ્યવાન ધાતુ અને મિલવાળા મિકરસમાંથી જુદા જુદા પ્રકારની હિંદુની દેવપૂજા બની. બોદ્ધ ધર્મની અસર- બોદ્ધ મતમાંથી દાનધર્મ કરવાને ઉમદા ચાલ હિંદુમાર્ગમાં દાખલ થયો છે એટલું જ નહિં, પણ એ માને લગતાં ધમખાતાં તથા રિવાજેનો વારસ હિંદુધર્મને મળ્યા છે. આપણું વખતમાં ઓરિસ્સામાં મઠે છે તેઓ અગિયારસે વરસપર શીલાદિત્યાના બોદ્ધ અપાસરા હતા તેની બરોબરી કરી
