________________ 66 હિંદમાં આર્ય લાક. તેનો વર તિને ઓળખી શક્યો નહિ. શકુન્તલાને પિતાના એકાંતવાસમાં દીકરો અવતરે છે, અને પિતાને તથા પુત્રને રાજા ઓળખે માટે તે વિના દરબારમાં જાય છે. પણ રાજા તેને ઓળખતિ નથી. ઘણું બેદ અને બહુ દુઃખને અને તે વીંટી જ છે, અને શકુન્તલા પિતાના ધણીને જઈ મળે છે. તેનો પુત્ર ભરત મિટો થયા પછી પ્રતાપી નીવડે છે. મહાભારતમાં જે ચંદ્રવંશનાં પરાક્રમ વર્ણવેલાં છે, તેનો મુખ્ય સ્થાપનાર એ ભરત હતો. સીતાની પેઠે શકુન્તલે પણ પતિવ્રતા હિંદુનારીનો ઉત્તમ નમૂનો છે; અને તેને પ્રેમ તથા તેનો ખેદ કદાચ 1800 વરસ લગી હિંદના લોકોને મનગમતી અદ્ભુત કથામાં વર્ણવ્યા છે તેને હાલના જમાનાના યુરોપના કવિરાજ ગેએ પોતાના એક કાવ્યમાં ઉતાર્યો છે. બીજાં નાટક-બીજાં નાટકોમાંના એકનું નામ મૃચ્છકટિક અને થવા “રમકડાં ગાડી " છે. આ દશ અંકી નાટક છે. નિરપરાધીનું ઉગરવું અને અપરાધીનું સજા પામવું એવી કેાઈ જુની બાબત પર તે લખેલું છે. વળી નળ અને દમયંતી કે " જુગારી રાજા અને તિની પતિવ્રતા નારી" નામનું બીજું એક નાટક છે. હિંદના છાપખાનામાંથી દર વરસે ઘણાં નાટકો પ્રગટ થાય છે તેમાંનાં ઘણાં ખરાં મહાભારતમાંની કે રામાયણમાંની કેાઈ કથાને આધારે રચાયેલાં હોય છે. પશુવાર્તા-જૂના વખતથી પશુઓની કહાણીઓ હિંદમાં લેકને ઘણું ગમે છે. સંસ્કૃત પંચતંત્રને કે પશુવાર્તાના પુસ્તકનો તરજુમો છેક ઇ. સના છઠ્ઠા સૈકામાં ફારસી ભાષામાં થયો હતો. તેની મારફતિ એ વાર્તાસંગ્રહ રેપમાં ગયો. આજે ઈંગ્લાંડમાં અને અમેરિકામાં પ્રાચીન હિંદની પશુની વાતો કહેવામાં આવે છે, તે ત્યાંનાં લેકને બહુ ગમે છે. સંગીત કવિતા –દેવોના અને યોદ્ધાના વીરરસ ઈતિહાસ ઉપરાંત બ્રાહ્મણેએ ઘણાંક ધર્મવિષય ઉપર કાવ્યો રચ્યાં છે. એમાં ગીતગાવિંદ એટલે “દેવીગેવાળનું ગીત” એ નામે છે, તે અતિસુંદર છે. ઈ. સ. ૧૨૦૦ને સુમારે જયદેવે તે રચયું છે, ધર્મની બાબત ઉપરના મોટા ગ્રંથ પુરાણે કહેવાય છે, તે કવિતામાં લખેલા છે. તેઓનું વર્ણન આગળ ( ૮મા પ્રકરણમાં ) કરવામાં આવશે.
