________________ કર્મને નિયમ. 71 બુદ્ધ ગયો તે વેળા જે કંવરનો જન્મ થયો હતો તે તેને શિષ્ય થયા. જેના ઓરડાના ઉમરા આગળથી તે અંધારામાં નીકળી ગયો હતો તે વહાલી વહુ પ્રથમ થયેલી બોદ્ધ આરજાઓમાં દાખલ થઈ. બુદ્ધનું મરણ અને તિના છેલા બાલ-બુકે પોતાની ઉમરના ત્રીસમા વરસમાં મહા વૈરાગ્ય લીધો. પિતાની જાતિ લાંબા વખત સૂધી તૈયારી કર્યા પછી છત્રીસ વરસની વયે તેણે જાહેર બોધ કરવા માંડયો અને ચુંમાળીસ વરસ લેકને ઉપદેશ કર્યો. પોતાના મિતને સમય પહેલાંથી જણાવતી વખતે તેણે પિતાના શિષ્યને આ પ્રમાણે કહ્યું - ઉમંગી થજે, વિચારવંત થ, પવિત્ર થજે, તમારા પોતાના હૃદય ઉપર ચેકસ નજર રાખજે (એટલે કે તેને આડે રસ્તે જવા દેતા નહિ ); જે આદમી શાસ્ત્ર પ્રમાણે દૃઢતાથી વર્તે છે, નીતિ પાળે છે, અને હિંમત હારતા નથી તે સંસારરૂપી સાગર તરશે, અને તેના સંતાપનો અંત આવશે. વળી તેણે કહ્યું કે દુનિયા બેડીથી સજડ જકડાયલી છે. જેમ કોઈ વૈવ દેવી એસિડ લાવીને બચાવે તેમ હું તને મુક્તિ આપું છું. મારી શિક્ષા ધ્યાનમાં રાખજે. બીજી બધી વસ્તુઓ બદલાય છે, પણ એ બદલાતી નથી; હું તમને કાંઈ વધારે નહિ કહું હું જવાને ઇચ્છું છું. હું નિર્માણ, એટલે સદા આરામ ઇચ્છું છું,’ ઉપદેશ કરવામાં અને એક રડતા શિષ્ય હતો તેને દિલાસો આપવામાં તેણે રાત ગાળી. એક હેવાલ પ્રમાણે તેના છેલ્લા બેલ આ હતા –ખંત રાખી તમારે મિક્ષ મેળવો. સાધારણ દન્તકથા પ્રમાણે ઈ. સ. પૂ. 543 માં વડની છાયા તળે એંશી વરસની ઉમરે શાંતપણે તિન કાળ થયા, અથવા પાછલી શોધ પ્રમાણે ઈ. સ. પૂ. 478 માં તેનો કાળ થે. - કર્મનો નિયમ– બુદ્ધની ફતહનું કારણ એ છે કે તેણે લોકને આત્માના કલ્યાણને રતિ દેખાડો. તને બેધ એ હતો કે મિક્ષ રસ્તો સઘળા માણસને સરખે ખુલ્લો છે; અને કોઈ કલ્પિત દેવને સતિષ્યાથી આત્માનું કલ્યાણ થતું નથી, પણ પોતાના આચરયુથી થાય છે. એમ તેણે ય બંધ પાડડ્યા, પરમેશ્વર અને માણસની વચ્ચે મધ્યસ્થ રહેનાર ગુરૂ તરીકે બ્રાહ્મણો દાવ રાખતા હતા તે રદ કર્યો. તેણે ઉપદેશ કર્યો કે આ ભવમાં, બધા પાછલા ભ
