________________ 74 બૌદ ધર્મ. પર્મ કર્યો. એ પાર પાડવાને તેણે પાંચ ઉપાય રચ્યા. (1) બોદ્ધમાગેનો નિર્ણય કરવાને સભા કરી; (2) તેનાં મૂળતત્વોનાં જાહેરનામાં પ્રગટ કર્યો. (૩)તને ચખે રાખવાની તજવીજને વારતે અધિકારી નીમ્યા. (4) તેના મતનો ફેલાવો કરવાને સાધુઓ મોકલ્યા; (5) ૌદ્ધધર્મશાસ્ત્રનું સપ્રમાણુ સંશોધન કર્યું. અશોકનાં કૃત્યો–ઈ.સ. પૂ. ર૪૪માં અશોકે એક હજાર વડીલોની ત્રીજી બોદ્ધ સભા પટનામાં બોલાવી. બોદ્ધ જતીનું પીળું વસ્ત્ર ધારણ કરી નઠારા માણસોએ બુદ્ધના બેધને નામે પોતાના મત પ્રગટ કર્યા હતા. આ પાખંડીમત હવે સુધર્યું અને ખરું જોતાં દક્ષિણ એશિખામાં બાદ માર્ગ અશોકની સભાના વખતથી ચા છે. આ સભાની પહેલાં અને પાછળ તિણે પિતાના આખા રાજ્યમાં એ પંથના મુખ્ય સિદ્ધાન્તો કેટલાંક આજ્ઞાપત્રોમાં પ્રસિદ્ધ કર્યા. રાજાના આ આજ્ઞાપત્રોમાંના ચાળીસ હજીલગી આખા હિંદમાં તંભેપર, ગુફાઓમાં, અને ખડકો ઉપર કોતરેલાં છે. ન્યાય અને ધર્મ ખાતે એક પ્રધાન નીમી તેિણે તિના હાથ નીચે એક ખાનું સ્થાપ્યું. ધર્મ શુદ્ધ રહે માટે તત્પર નજર રાખવી, અને તેનો ફેલાવો કરવાનો રસ્તો દેખાડો એતિનું કામ ઠરાવ્યું. રસ્તા પર કૂવા ખોદાવવા અને ઝાડપાવવાં એવીતણે ગોઠવણ કરી.તેણે માણસને માટે ધર્મશાળા અને જનાવરને કાજે પાંજરાપોળ કરાવી. કુટુંબની રહેણી ઉપર અને લોકની નીતિ ઉપર તપાસ રાખવાને તથા તરૂણ માણસને અને સ્ત્રીઓને ભણાવવામાં ઉત્તેજન આપવાને તિણે અમલદારો નીમ્યા. તમામ માણસ જાતને બેક ધર્મમાં આણવા એ મારી ફરજ છે એમ અશોક ધારતો. મ્લેચ્છના દેશોમાં છેક દૂરની હદ સુધી જઈ બધા નાસ્તિક લેકમાં દાખલ થઈ ધર્મનો ફેલાવો કરવાને તેણે કેવી રીતે સાધુઓ મિકલ્યા તે પર્વત પરના લેબમાં નોંધેલું છે. એ સાધુઓએ ક્ષત્રી, બ્રાહ્મણ અને ભીખારી, ત્રાસ આપનાર અને ધિક્કારવા યોગ્ય લોક, એ સર્વ સાથે પોતાના મૂલકમાં અને પરદેશમાં સરખી રીતે ભળી તેમને ઉત્તમ વાત શીખવી. પણ તમને એવો હુકમ હતો કે તમારે કેને બેધથી વશ કરી ધર્મ બદલાવ, તરવારથી બદલાવવો નહિદુનિયા પરઉપદેશ વડે ફેલાયેલા
