________________ प्रकरण 5 मुं. બુદ્ધધર્મ ઈ. સ. પૂર્વે 543 થી ઈ. સ. 1000 સુધી બુદ્ધિધર્મને ઉદય ઈ. સ. પૂ. પ૪૩–ઈસ. પૂ. 600 વરસ પર બ્રાહ્મણને પોતાની સત્તા સારા પાયા ઉપર સ્થાપના કરી હતી. ત્યાર પછી હિંદમાં એક નવો ધર્મ ઉત્પન્ન થયો. એ ધર્મની સ્થાપનાર ગોતમ બુદ્ધ નામે પુરૂષ હતા, તે પરથી તેનું નામ બુદ્ધધર્મ પડવું. એક હજારથી વધારે વર્ષ સૂધી આ નવો ધર્મ બ્રાહ્મણુ ધર્મનો બરાબરીએ હતા. ઈ. સનના નવમા સૈકાને સુમારે તેને હિંદમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવ્યા. તોપણ તેને માનનારા હજી પચાસ કરોડ માણસો એશિઆમાં છે, અને દુનિયામાં બીજા હરકોઈ ધર્મને માનનારની સંખ્યાથી એને માનનારની સંખ્યા વધારે છે. ગોતમ બુદ્ધની વાર્તા તિનું પર્વ ચરિત્ર–ગતમ એ કપિલવસ્તુના રાજા શુદ્ધોદનનો એકને એક કુંવર હતિ. પાછળથી એનું નામ બુદ્ધ એટલે જ્ઞાની પડ્યું. સુદ્ધોદન રાજા શક્ય લોકપર રાજ્ય કરતો હતો, અને તેનું રાજ્ય કાશીની ઉત્તરે 100 મિલપર હતું. ત્યાંથી હિમાલયનાં બરફવાળાં શિખરો નજરે પડતાં હતાં. રાજાની મરજી કુવરને પોતાના જે શુરવીર બનેલો જોવાની હતી, પરંતુ બાળ કમાર પિતાના સંબતીઓની રમતિમાં ભળતો નહિ અને મહેલના બાગને ખૂણેખાંચરે ભરાઈ એકાંતમાં પોતાનો વખત ગુજારતો હતા. એમ છતાં જ્યારે તે પુખ્ત ઉમરના થયા ત્યારે બહાદુર અને હથીયાર વાપરવામાં ચતુર માલુમ પડ્યો. સ્વયંવરમાં તે બધા સામાવાની આ રાજાને હરાવી સ્ત્રી પર થોડા વખત લગી તેણે સંસારનાં સુખ ભોગવ્યાં તેવામાં તેણે પોતાના નાનપણના ધર્મસબંધી વિચારો વિસારી દીધા. તે રથમાં બેશી શહેરમાં જતો ત્યારે ઘરડા, રોગી અને મુડદાં જોઈને તેના મન પર અસર થતી; અને એક સાધુનું ચિત્ત શાંત જોઈ તેને અદેખાઈ આવતી. સંસારનાં દુઃખ, શોક અને સ્થિતિના ફેરફારને લીધે એ સાધુના આત્મા પર કોઈ અસર થતી
