________________ આલાક દક્ષિણભણી જાય છે. રામાયણનો સાર - મહાભારત જેમ ચંદ્રવંશને પ્રખ્યાત કર્યો છે તેમ રામાયણે હાલના દ પ્રાંતની રાજ્યધાની અયોધ્યા છે, ત્યાંના સૂર્યવંશને ઈતિહાસ વીરરસ કવિતામાં વર્ણવ્યા છે. એ પ્રમાણે અસલના મુખ્ય દેશની હદપર પૂર્વ અને પશ્ચિમ તરફ સામસામે આવેલાં પ્રખ્યાત બે રાજ્યની કથા એ બે કાવ્યોમાં સાચવી રાખી છે. રામાયણના આરંભના પુસ્તકોમાં અયોધ્યા કે ઓદના રાજા દશરથના વડા કુમાર શમના ચમત્કારિક જન્મ અને બાળપણનું વર્ણન છે. સીતા સ્વયંવરમાં મળેલા રાજારાણાએ શિવના મોટા ભારે ધનુષને વાંક વાળવાને મથન કીધું તેમાં રામ ફાવ્યા, ને સીતાને પરણ્યાતિનું વર્ણન છે. વળી તેમના બાપ દશયે તમને ગાદીના વારસ ઠરાવ્યા, તે હકીકત પણ છે. જમાનામાં ખટપટ ચાલી તેનું પરિણામ એવું થયું કે દશરથની સર્વથી નાની રાણુએ એ ઠરાવ રદ કરાવ્યો, પોતાના કુંવર ભરતને યુવરાજ નીમાવ્યો, અને રામ અને તેની વહુ સીતા મૈદ વરસ લગી વનવાસ કરવાને ગયાં. દેશ નિકાલ થયેલું તે જેડું દક્ષિણ જતાં પ્રયાગ (હાલના અલાહબાદમાં) ગયું, તે વખતે અલાહબાદ તીર્થ થઈ ચુક્યું હતું. અહિથી નદીપાર ઉતરી બુંદેલખંડના જંગલોમાં વાલ્મીકિના મઠમાં તિઓ જાય છે. તેઓ જ્યાં રહેલાં તે જગે આજે પણ અહિંના એક ડુંગર પર બતાવવામાં આવે છે. એવામાં રામના પિતાને કાળ થાય છે. ઠરાવ પ્રમાણે રાજ્ય સૌથી નાનાભાઈ ભરતને મળે છે, પણ વડા ભાઈપર પ્રેમ રાખનાર ભરત તે લેવાની ના કહે છે, અને ખરા વારસ રામને પાછા આણવાને તેની પાછળ જાય છે. અને ભાઈ વચ્ચે પ્રેમની મારામારી ચાલે છે અને આખરે ચાદ વરસનો વનવાસ પૂરો થાય અને રાજ્ય લેવાને રામ પાછા આવે ત્યાં સુધી તેને નામે બાપદાદાના રાજ્યના વહીવટ કરવાને ભરત કબુલ કરે છે, અને અયોધ્યા તરફ પાછા ફરે છે. આર્ય લાક દક્ષિણભણું જાય છે.–રામાયણમાં અહિંસુધી જ અયોધ્યાના દરબારને લગતી વાર્તા વર્ણવી છે. ત્રીજા પુસ્તકમાં મુખ્ય કથાને આરંભ થાય છે. છેક દક્ષિણને રાક્ષસ કે મૂળવતની રાજા રાવણ સીતાની ખૂબસુરતીની કીર્તિ સાંભળી મોહ પામે છે, અને રામ
