________________ યૂરોપ અને હિંદના ધર્મનાં સામાન્ય મૂળ. પિતાના મૂળ સ્થાનમાં આર્ય લાકેની હાલત-મધ્ય એશિઆના મૂળ રહેઠાણમાં કુલીન આર્ય જાતિની કેવી હાલત હતી તે વિષે થોડુંક જાણવામાં આવ્યું છે. પૂરેપ અને હિંદમાં એ જાતના લોક જઈ વસ્યા તેને ઘણે કાળ થયો છે, તો પણ તેમની ભાષાઓમાં અમુક શબ્દો છે, તે પરથી પંડિત અનુમાન કરે છે કે તેઓ પોતાનાં ઢેર સહિત ઘાસવાળા અરણ્યમાં ભટકતા, અને અનાજના પાક કરવાને તેમાં લાંબા વખત સુધી મૂકામ કરતા. ઘરકામ સારૂ ઘણાંખરાં પશુઓ પાળતા હતા, લોઢું તેમના જાણવામાં હતું, લૂગડાં વણવાના અને સીવવાના હુ તિમને આવડતા હતા, તેઓ લૂગડાં પહેરતા, અને અન્ન રાંધીને ખાતા. સમશીતોષ્ણુ કટિબંધમાં રહેતા હતા તેથી તેઓ ઘણુ મહેનતુ હતા. ત્યાં તેમને ટાઢ વાતી હતી એ વાત એકળની પૂર્વ અને પશ્ચિમ શાખાઓના લેકને યાદ હતી એવું જણાય છે. હિંદના ગરમ પ્રદેશમાં આવે કવિઓએ વેદની પ્રાર્થનામાં “રાd ની ફરર' કહી લાંબું આવરદા માગ્યું છે, એટલો સે શિયાળા સુધી જીવવાનું માગ્યું છે. પૂરેપની અને હિદની ભાષાઓ આર્ય વાણીની માત્ર જુદી જાદી બાલીઓ છેઃ-ગ્રીક તથા શમન લેકના તેમજ અંગ્રેજ તથા હિંદુના પૂર્વ એશિખામાં ભેગા રહેતા હતા. તેમની બાલી જુd નહતી, અને દેવ પણ જુદા નહતા. પૂરેપની અને હિંદની ભાષા એ ઉપલક જોતાં તે એકએકથી ઘણું જુદી દેખાય છે, પરંતુ તેઓ મૂળની આર્ય ભાષામાંથી નીકળેલી બોલીઓ છે. કુટુંબવ્યવહારના સંબંધના સાધારણ શબ્દોને આ કહેવું વિશેષ રીતે લાગુ પડે છે. બાપ, મા, ભાઈ, બેન, અને વિધવાનાં નામ, ગંગા, ટેબર અને ટેઈમ્સને કાઠે બેલાતી ઘણું ખરી આર્ય ભાષાઓમાં મળતાં આવે છે. ઉદાહરણું–અંગ્રેજી શબ્દ “Úટર " એટલે “દુહિતા,” એ બેલ લગભગ બધી ભાષામાં છે, તે આર્યન ધાતુ “દુધુ જેનું સંસ્કૃતમાં “કુ'દેહવું, એવું રૂપ છે, તેમાંથી બન્યો છે. એપરથી અસલ જ્યારે આર્ય કુટુંબમાં બાળક દીકરી દોહવાનું કામ કરતી હતી તે કાળ યાદ આવે છે. યૂરોપ અને હિંદના ધર્મનાં સામાન્ય મૂળ-યુરોપ અને
