________________ 48 : હિંદમાં આર્ય લાક. પૃથ્વી અને આકાશની શોભા અને અકળિત રચનાથી તેમનાં મન પર ઊંડી અસર થતી. ખરે અષ્ટિની ભારે ખૂબીથી તેમનું મન બહુ ભરાઈ જતુ તિથી પિતાના પ્રકાશમાન દેવોમાંના હરકેઈની તે સ્તુતિ કરતા, તે વેળા તો કોઈ બીજા દેવને તેમને ખ્યાલ થતો નહિ તેને જ સર્વોપરિ સમજી તેની પ્રાર્થના કરતા મોટા દેવામાંના દરેકને જેમાં પરમેશ્વર કહેલા એવા મન્નેનાં ઉદાહરણ આપી શકાય. “ઓ ઈન્દ્રદેવ કે માણસે તને પહોંચી શક્તા નથી. એક બીજા મન્ટમાં સામને, “સ્વર્ગ અને પૃથ્વીને રાજા તથા સર્વને જીતનાર ' કહ્યા છે. વરૂણ વિષે પણ કહ્યું છે કે “સ્વર્ગ, પૃથ્વી, સર્વનો તું પ્રભુ છે; સઘળા દે તથા સઘળા માણસે તેને તું રાજ છે " માટે વેદના કવિઓમાં જેઓ વધારે જ્ઞાની હતા તેઓ એક દેવ પૂજનારા કહેવાય, પણ હમેશા તેને તેજ દેવ પૂજતા એમ તે નહિ. વેદને મા - “આરંભમાં હિરણ્યગર્ભ ઉદય પામ્યો. જે છે તિ સધળાને તે એક પેદા થયેલ પ્રભુ છે. તેિણે પૃથ્વી અને આ આકાશ સ્થાપન કર્યા. કયા દેવને અમે અમારે હવિ અર્પણ કરીએ (ભાગ ધરાવીએ)?' જે પ્રાણદાતા છે, જે બળદાતા છે, જેની આજ્ઞા સર્વ પ્રકાશમાન દે માન્ય કરે છે, જેની છાયા અમરપણું છે, જેની છાયા મિોત છે. ક્યા દેવને અમે અમારે હવિ અર્પણ કરીએ? “જે પોતાનો શનિવડે શ્વાસ લેતા અને જાગ્રત થતા જગતને રાજા છે, જે માણસ અને પશુ સર્વપર અમલ કરે છે.' કયા દેવને અમે અમારે હવિ અર્પણ કરીએ? ‘જેના વડે આકાશ પ્રકાશ પામે છે અને પૃથ્વી દૃઢ છે, જેના વડે સ્વર્ગ, બલકે ઊંચામાં ઊંચું સ્વર્ગ સ્થાપન થયું છે, જેણે અજવાળું અને હવા જોઈએ તે પ્રમાણે આપ્યાં. ક્યા દેવને અમે અમારો હલિ અર્પણ કરીએ?” જેણે પોતાના બાળવડે પાણીનાં વાદળાં ઉપર પણ જોયું, જે પોતે બધા દેવાથી શ્રેષ્ઠ એક પરમેશ્વર છે. ક્યા દેવને અમે અમારા વિશે અર્પણ કરીએ? ડાં બાળવાને ચાલ–મુળ વતનીઓ પોતાનાં મુડદાન
