________________ 54 હિંદમાં આવેલો. હરકેઈ જતો આવતા મુસાફર પારખી શકે છે. સુંદર ઘાટીલા હેઠ અને નાક, ગેરું મુખ, ઊંચું કપાળ અને કાંઈક નાળિએરના આકારની બેપરીવાળ બ્રાહ્મણ પોતાનામાં મૂળથી સુધરેલા આચારવિચાર છે એવું માને છે. ઉપલા બંને વર્ગોના માણસેથી તે નખ પડે છે. હથીઆર ન વાપરતાં માત્ર પરંપરાની કેળવણી અને નિયમિતપણુના જેરથી આખા દિશાપર અમલ જમાવનારાઓમાં બ્રાહ્મણને દાખલો જાણુતિ છે. એક પછી એક એમ જાતજાતના લેક હિંદપર સવારી કરી ફરી વળ્યા, રાજ્યવંશો ઉદય થયા અને અસ્ત પામ્યા, ધ દેશમાં ફેલાયા અને નાશ પામ્યા, પરંતુ ઈતિહાસની શરૂઆતના કાળથી બ્રાહ્મણે તો શાતપણે પિતાનો અમલ ચલાવ્યા જાય છે. તેઓ લેકને વશ રાખે છે, એને લોક તમને પૂજે છે, તથા બીજી પ્રજાએ તેમને હિંદના સઘળા લકમાં ઉત્તમ ગુણવાળા માને છે. બ્રાહ્મણએ બીજા લોકોને ફાયદા કર્યા હતા તેને લીધે ઘણે ભાગે આ સત્તા તમને મળી છે. તેમણે પોતાના આર્ય દેશી ભાઈઓને માટે ઉત્તમ ભાષા અને વિદ્યા રચી. બ્રાહ્મણે ગેર અને જ્ઞાની હતા, એટલું જ નહિ પણ તેઓ પોતાના દેશના કાયદા બાંધનારા, વિદ્વાન, અને કવિ હતા. અસલના વતની છે એટલે હિંદના ડુંગરોમાં અને વનમાં વસનારી જાતિ પર તેમને દર વધારે જાણતા હતા. ચકમક અને પાષાણયુગના બાકી રહેલા આ જંગલી લેકીને તેમણે અસલના વખતમાં ધાતુ અનેદ સંબંધી જ્ઞાન આપ્યું. બ્રાહ્મણોની ધર્મવિદ્યા-બ્રાહ્મણે મહામહે સમજવા લાગ્યા કે વિદના મિત્રામાં જણાવેલા જૂનાદે પરમેશ્વર ન હતા; એ દેતા કવિએ કધેિલા હતા. કારણ કે, જ્યારે તેમણે એ વિશે વિચાર કર્યો ત્યારે તેમને માલમ પડ્યું કે, સૂરજ, પાણીની વરાળ, ઘેરી લેતું આકાશ, વાયુ અને ઉષા (પ્રભાત) એમને દરેક દેવ જુદો સરજનહાર થઈ શકે નહિ; પરંતુ એ સઘળા કોઈ એક મૂળ કારણમાંથી ઉત્પન્ન થયેલા હોવા જોઈએ. વિના દેને જાહેર તિરસ્કાર કરી તેમણે બીજા અજ્ઞાન કેને ગભરાવી દીધા નહિ. વેદનાં “પ્રકાશમાન દેવ ઈધરી શક્તિની સુન્દર લીલા દેખાડનાર હતા એવું તિઓ માનવા લાગ્યા. અને તેથી તેમને નામે વિનયપૂર્વક યજ્ઞ કર્યા ગયા. પરંતુ બ્રાહ્મણે પોતાની જ્ઞાતિમાં પરમેશ્વર
