________________ હિંદમાં આર્યલોક. વિદ્ધાનાં ચરિત્રો વીરરસકાવ્યમાં વર્ણવ્યાં છે. એ કાવ્યમાં બે ઘણાં પ્રખ્યાત છે. તેનાં નામ (1) મહાભારત કે દિલ્હીના ભૂપતિઓને હેવાલ અને (2) રામાયણ કે આર્યલેકે દક્ષિણપર કરેલી સ્વારીનું વર્ણન. મહાભારત -આ ગ્રંથ કવિતામાં લખેલે છે, અને એમા પુરાતની વાતને મિટો સંગ્રહ છે. એમાંની કેટલીક કથા વિદના મંત્રોના જેટલી જૂની છે. એની મુખ્યવાર્તાને સમય ઈ. સનની પહેલાં 1200 પછીનો નથી, પણ એ વાર્તા ત્યાર પછી એક હજાર વરસે હાલ છે તિવા આકારમાં જેડી કહાડી હોય એવું લાગે છે. મહાભારતમાં 2,20,000 લીટીઓ છે, એ જાણું તેના કદને વિચાર મનમાં આવશે. હિંમરના લીડમાં પૂરી 16,000 લીટીઓ નથી, અને વર્ઝલના ઈની અડમાં 10,000 થી ઓછી લીટીઓ છે. મુખ્ય કથા– મહાભારત પુસ્તકમાં મુખ્ય વાત તો ભાગ્યેજ ચોથા ભાગ રોકે છે; તે આશરે 50,000 લીટીઓમાં સમાયેલી છે. ચંદ્ર વંશના બે કુટુંબ દિલ્હીની પાસેના કેટલાક મૂલકને માટે વત્યા તેનું ખ્યાન એમાં છે. એ બંને કઓ ભારતના રાજકુળમાં એકબીજાના પિત્રાઈ હતાં, અને બે એક જ ઘરમાં ઉછરેલાં હતાં. પાંચ પાંડવિ પાંડુ રાજાના પુત્રો હતા. શાપ થવાથી એ રાજા રાજપાટ પિતાના ભાઈ ધૃતરાષ્ટ્રને આપી હિમાલયમાં વનવાસ કરી રહ્યા અને ત્યાં મૃત્યુ પામ્યો. એની રાજધાની હસ્તિનાપુર એટલે હાથીનગર હતું. તેનું ખડેર દિલ્હીની ઈશાને 57 મૈલપર ગંગાના જૂના માર્ગની પાસે દેખાડવામાં આવે છે. પાંડુને ભાઈ ધૃતરાષ્ટ્ર તેને ઠામે રાજ્ય કરવા લાગ્યો. એ ભાઈને 100 દીકરા હતા. તેમણે કુરૂ નામે પૂર્વજ પરથી કરવામાં ધારણ કર્યું. ધૃતરાષ્ટ્ર પોતાના પાંચ ભત્રીજા વિશે પ્રમાણિકપણે વાલીનું કામ બજાવ્યું, નેતિમાંના વડાને કુળના રાજ્યને યુવરાજ એટલે વારસા નીમ્યા. પોતાના કુંવરને રાજ્ય ગાદી ન આપતાં ભત્રીજાને આપી તે માટે તે કેવો દુભાયા ને નારાજ થયા; એથી તે કોરવ અને પાંચ પાંડવની વચ્ચે કઓ ઊઠો તેની કથા મહાભારતનો મુખ્ય ભાગ છે. મહાભારતને સાર–સે કોરએ પોતાના બાપને પાંડવોને વનમાં મોકલવાની જરૂર પડી, અને વનમાં જઈને ઝુપડામાં પાંડે
