________________ હિંદમાં આર્યલોકએટલે નાદથી કામ ચાલ્યું નહિ; તેથી ક્રિયા કરવાના બીજા ત્રણ શ્રેય ઉમેરાયા. એ પ્રમાણે ચાર વેદ થયા. જે ધાતુ પરથી લાટિન વીડીયરી' એટલે જેવું; ચીક “આઈડા' નું સામાન્ય કૃદન્ત પીડ-એનઈ એટલે જાણવું અને ઈ છે “ઉવિમકે “ઉવિટ” થયા છે. તે ઉપરથીજ વિદ” શબ્દ થયા છે. બ્રાહ્મણોનો ઉપદેશ એ હતો કે વિદ ઈશ્વરપ્રેરિત છે અને ઈશ્વરનું જ્ઞાન’ એ એ શબ્દનો અર્થ છે. પ્રથમ બાદ હતો તેમાં સૌથી સાદા મનૅ હતા. સમયાગને સારૂ ટ્વેદના મન્ટોને ખીજે સામવેદ બન્યા. ત્રીજે યજુર્વેદ છે એમાં મોટા યજ્ઞ વખત ભણવાના નાદના મખ્યો છે, અને ગવ વા પણ છે. એના બે વિભાગ છે તેનાં નામ કૃષ્ણ યજુર્વેદ અને શુક્લ યજુર્વેદ છે. વેદને અને જે મંત્રો બહુ જાના વખતના નથી તે તેમજ બીજા ઘણા પ્રાચીન અને પાછળથી બનેલા મન્ઝ મળી ચેથા અથર્વ વેદ થયે છે.* બ્રાહ્મણ નામે ગ્રંથો– ચારેમાંના દરેક વિદના સંબંધમાં બાહ્મણનામે ગ્રંથો છે. તેમાં યજ્ઞ અને પુરોહિતને કરવાના કામનો ખુલાસો આપે છે. બ્રાહ્મણ ગ્રંથો પણ ચાર વિદની પિઠે ઈશ્વરની વાણી ગણાય છે. એ વેદ અને બ્રાહ્મણે હિંદના ઈશ્વરદત્ત ગ્રંથ છે. એ સઘળાને યુતિ કહે છે. શ્રુતિ એટલે ઈશ્વર પાસેથી સાંભળેલી બાબત. વિદમાં હિંદુઓને માટે ઈશ્વરપ્રેરિત છેદ છે, અને બ્રાહ્મણ ગ્રંથોમાં તે લેકને માટે ઈશ્વરપ્રેરિત ધર્મમત જણાવ્યું છે. એમાં પાછળથી સૂત્રો ઉમેરવામાં આવ્યા છે. સૂત્રો એટલે કાયદા અને ક્રિયા વિષે ટુંકાં અને અર્થવાળાં વાની “દિરડીએ.' એ પછી ઉપનિષદો બન્યાં, એમાં પરમેશ્વર અને આત્મા સંબંધી વિચાર છે. ત્યાર પછી આરણ્યક એટલે અરણ્યમાં રહેનાર જોગીઓને માટે Jય થયા. વચમાં ઘણો વખત ગયા પછી પુરાણે કે “જાની કથાઓનાં પુસ્તકો થયાં, પણ વેદ અને બ્રાહ્મણની પેઠે એ સઘળાં ઈશ્વર " અથર્વ વેદના કેટલાક મિત્રો જમનિ અને લિથુનિયાના જૂના મને મળતા છે, અને આર્ય કળની હિંદી તથા યુરેપી શાખાએ પોતાના સામાન્ય મૂળવાસ તજી છૂટી પડી તે સમયની પહેલાં ઘણા જૂના કાળથી એ મને ઉતરેલા હોય એમ લાગે છે.
