________________ હિંદમાં આર્ય લોક. વિદના મામાં પણ કહ્યું છે એવું પાછળથી બ્રાહ્મણે મન્ચોના અર્થ મરડી મરડી ઠરાવે છે, પણ તેના અતિ તદન ઉલટા થાય છે. શોક કરનારી વિધવાને વેદમંત્રમાં આ પ્રમાણે કહ્યું છે. “ઊઠ બાઈ ઊઠ, આ જીવતા જગતમાં આવ, અમારી પાસે આવ, તારા ધણી પ્રત્યે તે તારે સ્ત્રીધર્મ બજાવ્યો છે.” વિદથી જણાતિ આર્ય લોકો સુધારો-વેદના આર્યોમાં લુહાર, કંસારા, સેની, સૂતાર, હજામ અને બીજા કારીગરો હતા. તેઓ રથમાં બેસી લડતા, અને છેડે પણ ખાશી રીતે ચઢતા. એ વખતે લડાઈમાં હાથી વાપરવામાં આવતા નહિ. તિઓ ખેડુત બની રહ્યા હતા, હળવડે ખેડતા હતા, ને ગામ કે નગરમાં રહેતા હતા. એમ છતાં પોતાનાં ઢાર અને કોઠાર સાથે લઈ ફરતા ફરવાની રીત તેમણે રાખેલી હતી. એ વખતમાં પશુ એતિમનું મુખ્ય ધન હતું, અને દંડ આપવાનું નાણું પણ એજ હતું. લાટિન ભાષામાં “પેસ” એટલે પશુનું ટોળું એ શબ્દ હતિ,તિ પરથી નાણાને માટે “પેષુનિયા” શબ્દ નીકળે, તે વાત એપરથી યાદ આવે છે. વેદમાં વિગ્રહને માટે એક શબ્દ છે. તેને મૂળ અર્ધ ગાય મેળવવાની ઈચ્છા થાય છે. હાલના હિંદુઓ ગોમાંસ ખાતા નથી, પણ વેદના ઓયે તે ખાતા હતા, સામ નામે છાડને દારૂ બનાવી વિતા, અને દેવોને ખાવા પીવાને માટે તેજ આકરા પદાર્થો ધરાવતા. પાછળથી આવેલા પોતાની જાતના કે એમને હાંકી કહાડવાથી એ જબરા આર્ય લોકો ઉત્તર હિંદમાં પૂર્વ તરફ આગળ વધ્યા. અહિં તેઓ આગલા કાળી ચામડીવાળા દેશીઓને હાંકી કહાડતા કે દાસ કરતા. એક નદીના પ્રદેશમાંથી બીજી નદીના પ્રદેશમાં બધા લેક ઘર ઉપાડીને સાથે જતાઘરને મુખી પોતેજ યોધે, ખેડુત, અને ગેર હતો, તે પોતાની સાથે સ્ત્રી, હૈયાં છોકરાં, અને ઢેર લઈ ઉપડી જતો. વેદના દેવ–આ ખુલ્લા દિલના લેકે પિતા પર અને પોતાના દેવપર ઘણે ભરેસે રાખતા. બીજી જીત મેળવનારી પ્રજાની માફક તેઓ હારેલા લોક કરતાં પોતાને ચડીયાતા માનતા, અને પોતાના દેને પણ તેમના દેવના કરતાં ઉત્તમ ગણુતા. ખરેખર આવી જાતનો ઉત્તમ ભાસે હરકોઈ પ્રજાને ફતહ મેળવવાને કામનો છે.
