________________ ગષ્યદ. સદ–આર્ય લોક પ્રથમ પંજાબમાં આવી વસ્યા તે હકીકત જણાવનારૂં સદનું પુસ્તક છે. આ પૂજ્ય મંત્રગ્રંથ ક્યારે બન્યા તે જાણવામાં આવ્યું નથી. ધર્મચુસ્ત હિંદુઓ માને છે કે તે અનાદિ છે, અથવા ઓછામાં ઓછાં ઈ. સનની પહેલાં 3,001 વરસપર બનેલો છે. પણ એ વાતની સાખીતિ નથી. ખગોળવિદ્યાને આધારે કરેલી ગણત્રી પરથી યુપી પંડિતો અનુમાન કરે છે કે ઈ. સનની પૂર્વે. સુમારે 1,400 વરસ ઉપર એ ગ્રંથ તૈયાર થતા હતા. પણ અગાઉ થઈ ગયેલી બિના પાછળથી ગણી વેદમાં દાખલ કરી હોય એવું સંભવે છે તેથી વેદને સમય નક્કીપણે કહી શકાય નહિ. ઈ. સનની પહેલાં છઠ્ઠા સૈકામાં બોદ્ધ ધર્મને ઉદય થયો તિની પહેલાં ઘણું વખતથી વેદધર્મ ચાલતો હતા, એટલુંજ આપણે જાણીએ છીએ. દસંહિતા એ ઘણે પ્રાચીન કવિતા ગ્રંથ છે એમાં 1,017 સૂતા (પ્રકરણ) છે, ને તે સૂકતમાં 10,580 મંત્ર છે. એ મંત્ર પરથી જણાય છે કે સિધુને કાંઠે વસેલા આયેકમાં ઘણું ટાળીઓ હતી. તે વખતે મહામહે વઢતા, ને વખતે સંપ કરીને કાળી ચામડીના અસલ વતનીઓની સામે થતા. પાલ્લા વખતમાં જાતીનો જે અર્થ થયો છે, તે અર્થ તે સમયમાં ન્યાતી નહતી. પ્રત્યેક કુટુંબમાં જે પિતા હય તિજ પોતાના ઘરનો પુરોહિત (ગેર) હતો. ટાળીને નાયક પિતા તરીકે અને પુરોહિત તરીકેનું કામ કરતો. પણ મોટા પર્વ પર યજ્ઞયાગની ક્રિયામાં જે ઘણે હોશિયાર હોય તેને લોકની વતી યજ્ઞ કરવાને તે નીમતિ રાજા નીમવાનું કામ પણ શાકને હાથ હતું એવું જણાય છે. રાજાને તેઓ વિ૫તિ કહેતા. વિ૫તિ એટલે વસનારાનો મુખી કે ઉપરી. જુની ફારસી બાલીમાં અને વિસાયિતિ કહે છે, અને પૂરેપના મધ્ય ભાગમાં લિષ્ણુએનિયાની બોલીમાં " વીઝ પતિ રૂપે એ નામ આજે પણ હયાત છે. સ્ત્રીને દર ઊંચા હતા. વેદનાં કેટલાંક અતિસુંવર સૂતો આબરૂદાર સ્ત્રીઓ અને રાણુઓનાં રચેલાં છે. લગ્ન એ એક જાતને પવિત્ર સંબંધ ગણુતિ વરવહુ બનેધરનાં ધણી (દમ્પતી) હતાં, અને દેવની ઉપાસના જેડ કતાં. વરના મડદા વિધવાને બાળવાને. ચાલ નહતા. એ ચાલ
