________________ પ્રવેરા 4 થું. હિંદમાં આર્ય લોક. આર્યકુળઘણા જૂના વખતમાં વાયવ્ય ખૂણેથી હિંદના મૂળ વતનીઓમાં કોઈ વધારે સુધરેલી જાતના લોક આવી વસેલા હતા એમ જણાય છે. મહાન આર્ય કે ઈડ જમનિ કુળ જેમાં બ્રાહ્મણ, ૨જપૂત, અને ઇંગ્રજ એ સર્વે અવતર્યા છે, તે કુળમાંના એ લક હતા. એમનો મૂળવાસ મધ્ય એશિઆમાં હશે એમ જણાય છે. એ મૂળ રહેઠાણમાંથી એ જાતની કેટલીક શાખાએ પૂર્વભણું ચાલી અને કેટલીક પશ્ચિમ ભ| ગઈ. પશ્ચિમ તરફ ગયેલી શાખાઓમાંની એકે આયેન્સ અને સ્માર્ટ વસાવ્યું, અને ત્યાં તે શીક પ્રજાને નામે ઓળખાઈ. બીજી એક શાખા આગળ ઈટાલીમાં ગઈ અને ત્યાં સાત ડુંગરી ઉપર નગર બાંધ્યું, તે વધીને પાદશાહી રામ શહેર બન્યું. ઇતિહાસના કાળની અગાઊ એજ શાખાની એક ટુકડીએ પેનમાં જઈ રૂપાની ખાણે બેદી; અને ઈંગ્લાંડમાં પણ અસલના વખતમાં કોઈ આર્ય ટાળી વેલાની ગુંથેલી નાવડીમાં બેશી માછલાં પકડતી, અને કાર્નવાલની કલાઈની ખાણ બેદતી માલૂમ પડે છે. એ દયાન મધ્ય એશિઆના મૂળ વાસમાંથી આર્ય કુળની બીજી શાખાઓ પૂર્વ તરફ ગઈ હતી. હિમાલયના ઘાને માર્ગે જબરી ટોળીઓ પંજાબમાં પેઠી અને હિંદમાં સઘળે ફરી વળી. એ ટોળીઓમાં મુખ્યત્વે બ્રાહ્મણ અને રજપૂતિ હતા. પૂર્વમાં અને પશ્ચિમમાં આર્ય ટળી ગઈ તે બંનેએ ત્યાંના જે લોકો પાસે જમીન હતી તેના પર પોતાની સત્તા બેસાડી. પ્રાચીન પૂરેપના ઈતિહાસમાં ભૂમધ્ય સમુદ્રના કાંઠાની આસપાસ આર્ય લોક વસતા હતા એવી વાત છે; અને એમાંના પશ્ચિમ તરફ ગયેલા લોકો સુધારો, તિનું નામ જ અર્વાચીન સુધારો. તેમજ આર્યકળની પૂર્વમાં ગયેલી જે શાખાઓ હિંદમાં વસી તમને ઇતિહાસ એજ હિંદનો ઈતિહાસ છે.
