________________ અનાર્ય લોક બકરાં અને ઘેટાંનાં ટોળાં લઈ જંગલના પહાડી પ્રદેશોમાં ભટકતા ફરેછે. તેઓ શિકારવડે તથા જંગલની કુદરતી નીપજ જેમતેમ કરીને પિતાનું ગુજરાન ચલાવે છે. ઉદેપુર સંસ્થાનમાં તેઓ નાનાં ઝુંપડાં બાંધીને વસ્યા છે. આખા ગામ પર દુશ્મન એકદમ છાપો મારી ન શકે એટલા માટે દરેક ઝુંપડું જુદી જુદી ટેકરી પર બાંધેલું છે. અમુક એક કુટુંબ પકડી શકાય; પરંતુ તિ કીકીઆરીઓ કરે છે, તે પરથી બીજા લકાને ભયની ખબર પડે છે, અને થોડી વારમાં લડાઈની બૂમ એકટેકરીથી બીજી ટેકરીએ પોંચી જાય છે, તેથી કરીને અર્ધા નાગા જેગલી લેકોનાં ટોળાં તે હુમલે કરનારને મારી કાઢવાને હથિયારબંધ નીકળી પડે છે. અંગ્રેજ અમલ થયાં પહેલાં ભીલ લોકો ઘણે દૂર સુધી જઈ ગામે લુટતા અને બાળી દેતા. એ તિતિઓ આસપાસના પ્રદેશમાં વસનારાને ઘણે ત્રાસ આપતા, ત્યારે દેશી રાજ્યકતીઓ વખતે વખતે ભીલ લેકેની ખુની કતલ કરીને વેર વાળતા. સને 1818 માં ઈસ્ટ ઈડિયા કંપનીને થડમાંનો મુંબઈ તાબાને ખાનદેશ જ મળ્યા, ને તણે ભીલ લેકેપર પહેલી ચડાઈ કરી તેનું પરિણામ દુઃખદાયક નીપર્યું. કંપનીના લશ્કરનાં અધે માણસ જંગલોમાં તાવથી મરણું પામ્યાં. ત્યાર પછી તરત જ સર જેમ્સ ઐયામે એ જંગલી જાતિને વશ કીધી; તિણે તેમને ઉજાણીઓ ખવરાવી તથા વાઘના શિકાર કરાવી તેમની જોડે દોસ્તી બાંધી. શિકારી પશુઓને શોધી કહાડવામાં તેની સાથે નવ ભીલ લડવૈયા નિરંતર રહેતા, તેમની મદદથી એક ભીલ પલટણ તેિણે ઉભી કીધી. એ પલટણમાં સને 1827 માં છર્સે માણસે હતા, અને તેઓ ઇંગ્રેજ સરકારની વતી બહાદુરીથી લડ્યા હતા. આ વફાદાર ભીલેએ પોતાના વધારે જંગલી જાતિભાઈઓને લૂટફાટ કરતા અટકાવ્યા; અને તિઓ એટલાતિ વિશ્વાસુ નીવડયા છે કે ખાદેશની પોલીટીકલ એજન્સીના મોટા પ્રદેશમાં હાલ તેમને પોલીસના સિપાઈની તથા ત્રીજોરીના પહેરેગીરની નોકરી પર રાખ્યા છે. મધ્ય ભાગના અનાર્ય લિક-મધ્ય પ્રતિની વસ્તીમાં ઘણે ભાગે અનાર્ય લોક છે. કેટલીક જગામાં તિઓની અરધો અરધ વસ્તી છે. તિઓમાં સૌથી અગત્યની જાત ગાંડ નામે છે, તે થોડી સુધરેલી
