________________ . 38 અનાર્ય લોક. કંધ લોકની ખેતી-હિંદુલક એક ઠેકાણે વસી ખેતી કરે છે, અને ઓછા સુધરેલા અનાર્ય લાક ખેતીનાં ઠામ થોડે થોડે કાળે બદલે છે. કંધ લેકની ખેતીની રીત વચલા રસ્તાની છે. જેમ ઓછા સુધરેલા અનાર્ય લોક જંગલના કોઈ ભાગ બાળી તેમાં થોડા પાર્ક કરી બીજા ભાગમાં તેવુંજ કરવા ઉપડી જાય છે તેમ કંધ લેક કરતા નથી. વળી હિંદુઓ વંશપરંપરાતિના તિજ ખેતરે ખેડે છે. તિમ પણ કંધ લેાક કરતા નથી. જમીનનો કસ ઉતરી ગયેલ જણાય ત્યારે તેને છેડી તેઓ બીજી જગાએ જઈ વસે છે. કેટલીક જગામાં તમને એ નિયમ હતો કે દે વરસે ગામની ભય તજી બીજી જગામાં જઈનવું ગામ વસાવવું. કંધ લેકનાં લગ્ન, કન્યાહરણ– ઉજાણીમાં કે જમણવારમાં લોકમળ્યા હોય ત્યારે કન્યાને જોર જુલમથી ઉપાડી જવી એ કંધ લકનું લગ્ન છે. વરનો બાપ તે કન્યાનું મૂલ આપે છે, ને ઘણું ખરું પોતાના દીકરાથી કેટલેક વરસે મિટી ને મજબૂત કન્યા પસંદ કરે છે. એ પ્રમાણે એ જાતમાં આશરે ચૌદ વરસની ઉમ્મરે છેકરી પરણે છે, અને દશ વરસની ઉમ્મરે છેક પરણે છે. વર માટે થઈ તેની જોડે રહી શકે ત્યાં સૂધી વહુ સસરાના ઘરમાં નોકર તરીકે કામ કરે છે. બાઈડી ઘણું કરીને ભાયડાને વશ કરી તેના પર ઘણું સત્તા મેળવે છે. જીવતી બાઈડીએ એની રજા વિના ભાયડે બીજી બૈરી કરી શકે નહિ. કંધ ગામના દાસ.–ખેતી અને લડાઈ એ બે વાનાં કરવાં કંધને ગમે છે. બીજી બધાં કામને તેઓ ધિક્કારે છે. દરેક ગામની જોડે નાના ઝુંપડાંની એક હાર હોય છે, તેમાં વધારે નીચ વરણના લક રહે છે. એ લકને જમીન રાખવાની, લડાઈમાં જવાની અથવા ગામની દેવપૂજામાં સામીલ થવાની મના છે. આ ગરીબ લોક ગામમાં ગંદું કામ કરે છે, તથા તિઓ વણકર, લુહાર, કુંભાર, ભરવાડ અને કલાલનાં કામ પણ વંશપરંપરા ક્યાં જાય છે. તેમની જોડે કે ભલાઈથી વર્તે છે, અને વરો થાય તેનું જમણ તેમને માટે પાછળ રાખવામાં આવે છે. પરંતુ તેઓ કદી ઉંચ વરણમાં દાખલ થઈ શકતા નથી. જે કામ તિઓ કરે છે તે કરવાથી કંધ પતિત થયો ગણાય છે, ને તેમનું રાંધેલું પણ કંધથી ખવાય નહિ. સપાટ પ્રદેશમાંથી આર્ય લેકે લેકને પાછા હઠાવી
