________________ 34 , અનાર્ય લોક કામ કરવું તમને ગમતું નથી. ઘણું કરીને તેઓ વિકરાળ, કાળા ને ઠીંગણું છે. તેમને પેટ પૂરતું ખાવા મળતું નથી. આગલા વખતમાં આ સામની ખીણમાં ગામડાં લૂટીતિઓ જેમ તેમ કરી ગુજારો કરતા. હમમાં સીમાડાને બદાબસ્ત રાખવાનું પોલીસના જેવું કામ તમને સેંડું છે, તે બદલ દર વરસે તેમને કપડાં, ચાંચવા અને અનાજ મળે છે. પૂર્વ તેઓ કેવાં નબળાં કામ કરતા હતા તે એ લોકના નામ પરથી જણાઈ આવે છે. આસામમાં અકસ નામે એક જાત છે,તિમાં બેટોળીઓ છે. તેમાંની એકના નામનો અર્થ “હજાર ચૂલાને ખાનાર થાય છે અને બીજીના નામનો અર્થ ‘કપાસના ખેતરમાં સંતાઈ રહેનારા ચોર' છે. વધારે સુધરેલી અનાર્ય જાતિ-હાલ પણ માણસ જાતના સુધારાની શરૂઆતની સ્થિતિમાં રહેલી ઘણીજ અનાર્ય જાતિ છે. એવી સ્થિતિમાં રહેલી જાતિનું વર્ણન ત્રણ હજારથી વધારે વરસપર વેદના કવિઓએ કરેલું છે. પરંતુ કેટલીક જાતિમાં કાંઈક સુધારો થયો છે, અને તમના સંસારમડળનું બંધારણુ પણ કાંઈક સારી ઢબનું છે. અને નઘડ જાતિની પેઠે આ ઉચી જાતિ પણ આખા હિંદપર ચોમેર વીખરાયેલી છે. પરંતુ તેમાંની સંતાલ અને કંધ એ બે જાતને કે હેવાલ માત્ર અત્રે આપીશું. સંતાલ લાક-નીચલા બંગાળામાં ગંગાના પ્રદેરાને સીમાડે આવિલા ડુંગરોમાં સંતાલ લેક વસે છે. સપાટ ભૂમિના લોકનાં ગામોથી તેમનાં ગામ જુદાં છે, અને તેમની વસ્તીની સંખ્યા શુમારે દશ લાખ માણસની છે. રિકારી જંગલી લેકની ઘણી રૂઢીઓને હજી તેમણે છેડી નથી, તપણુ તિઓ હળવડે ખેડતાં શીખ્યા છે, અને કસબી ખેડુત બની એકજ જગામાં વસ્તી કરી રહ્યા છે. દરેક ગામનો વહિવટ ત્યાંને મુખી પટેલ કરે છે. ધારવા પ્રમાણે તે ગામ વસાવનાર મૂળ પુરૂપનો એ વંશજ છે. એ મુખીના હાથ નીચે એક મદદગાર પટેલ છે, અને એક પગી કે એકીદાર છે. ગામના છોકરાના અમલદાર નિખા હોય છે, અને તેઓને ઉપરી અને તેને મદદગાર એ બેની પૂર્ણ આજ્ઞામાં પરણતાં સૂધી તેમને રહેવું પડે છે. હિંદુલકની પેઠે એ લેકમાં જ્ઞાતિભેદ નથી. ઘણું ખરું તેઓ પોતાની સાત શાખા ગણે છે,
